Het moet flink slikken geweest zijn voor de Duitse keizer Wilhelm II, toen hij in 1919 zijn nieuwe onderkomen in Doorn betrok. Wilhelm II was na de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) afgezet en samen met zijn vrouw, keizerin Auguste Victoria, Duitsland ontvlucht. Het paar kreeg asiel in Nederland, waar de keizer Huis Doorn kocht. De voormalige buitenplaats mocht er wezen, maar als je een hofhuishouding met zestig paleizen en bijna drieduizend personeelsleden gewend bent, is het natuurlijk klein.
Woekeren met de ruimte
Het huis was bovendien niet ingericht voor een hofhuishouding. Er moest eerst flink verbouwd worden en gewoekerd met de ruimte om aparte trappen en vertrekken voor het personeel te maken. Zo werd een logeerkamer die naast de eetzaal lag, omgebouwd tot opdienkamer. Van daaruit kon het personeel de maaltijd uitserveren in de eetzaal. De opdienkamer was bereikbaar via een aparte trap en deur, zodat het personeel zonder dat de gasten het merkten de opdienkamer in en uit konden lopen. Dankzij een lift vanuit de keuken hoefde het personeel niet al het eten via de trappen naar boven te dragen. Bijzonder is ook de gietijzeren wenteltrap die uit een Duits paleis was gesloopt en naar Nederland gebracht in één van de 64 wagons die waren volgeladen met meubilair en huisraad uit de keizerlijke paleizen in Berlijn en Potsdam. De wenteltrap was met enige moeite ingepast om het personeel van de eerste naar de tweede verdieping te laten gaan.
Personeelsvertrekken opengesteld
Dit jaar is een oude wens in vervulling gegaan en zijn op zolder enkele personeelsvertrekken ingericht en opengesteld voor publiek. Aangezien de zolder na het overlijden van de keizer nooit is veranderd of verbouwd tot kantoorruimte, zijn de ruimtes volledig intact gebleven. In het huisarchief lag bovendien nog de inventaris van de vertrekken en de originele meubels en andere voorwerpen stonden in het depot. Dit maakte het mogelijk de zolder en de vertrekken een authentieke inrichting te geven. Op de gang hangt als vanouds een bellenbord. De kamer van de kamerdienaar en de kamer van de kamervrouw zien er weer uit als in de tijd van de keizer. De kamers hebben een bed, kledingkast, bureau, zitje en wastafel. Voor de kamerheer was er verder een asbak en voor de kamervrouw een kamerscherm. De werkkamer van de lijfarts van de keizer en keizerin bevond zich ook op zolder. Vanuit zijn werkkamer had hij via een spiltrap direct toegang tot de kleedkamer van de keizerin.
Vijftig man personeel
Ongeveer vijftig man personeel stond dagelijks klaar om de keizer in zijn ballingsoord in Doorn van dienst te zijn. Het hogere personeel, zoals de kamerheer, was van Duitse komaf. Meestal waren het oudgedienden uit de Eerste Wereldoorlog, die vanwege hun loyaliteit en verdiensten gevraagd werden voor een functie. Het lagere personeel bestond uit Nederlanders uit Doorn en omgeving. Zij woonden in een apart dienstgebouw of gingen na hun werkdag weer naar huis. Een enkeling maakte een mooie carrière. Barend van Barneveld begon op veertienjarige leeftijd als ballenjongen. Wanneer er getennist werd, raapte hij de ballen. Bovendien haalde hij driemaal per dag de post en leverde die uit. Na verloop van jaren schopte Van Barneveld het tot huisbediende van de keizer.
Kapmantels en snorkammen
Onderdeel van de reconstructie van de personeelsvertrekken is een nog lopend onderzoek naar het personeel dat voor de keizer heeft gewerkt. Wie waren deze mensen en hoe was het om deel uit te maken van de hofhuishouding van de keizer? Een oproep in de lokale krant leverde veel reacties op. Kinderen en kleinkinderen van het personeel reageerden. Er bleken nog steeds voorwerpen in de familie te zijn, die een (groot)ouder van de keizer had gekregen als blijk van waardering of voor een feestelijke gelegenheid. Zo had kapper Hessels alles zorgvuldig bewaard en zijn kinderen na hem: pruiken, kapmantels, snorscharen en kammen. Kapper Hessels knipte iedereen van de hofhuishouding: de keizer in de badkamer in Huis Doorn, het hogere personeel in de oranjerie en het lagere personeel in het dienstengebouw.
Touwladders
Op zolder geven andere voorwerpen een beeld van de gang van zaken in het huis. Zo staat er een fraaie kast met cassettes zilveren bestek, keurig geordend en gemerkt, zodat het personeel meteen kon zien wat er in de cassette zat en voor welke gelegenheid het gebruikt kon worden. Het zilver werd onder leiding van de zilvermeester regelmatig glimmend gepoetst met een papje van krijt en spiritus. De touwladders bij het zolderraam herinneren aan de jaarlijkse brandoefening. Hoogtevrees of niet, iedereen die op de zolder verbleef, moest meedoen en langs de wiebelige touwladders naar beneden afdalen. Naast deze en andere bijzondere voorwerpen geven de verhalen over de gang van zaken in het huis een kleurrijk beeld van de hofhuishouding.
Kenniscentrum Eerste Wereldoorlog
Na de Tweede Wereldoorlog confisqueerde de Nederlandse Staat huis Doorn met de bijbehorende grond als vijandig vermogen. Wilhelm II had namelijk kort voor zijn dood in 1941 Adolf Hitler gefeliciteerd met zijn verovering van Frankrijk. Bovendien confisqueerde de Nederlandse overheid na de Tweede Wereldoorlog al het bezit in Nederland van Duitsers. Huis Doorn werd een museum. Behalve de personeelsvertrekken kunt u er de residentiële vertrekken van de keizer bezichtigen. Het museum fungeert ook als kenniscentrum over de Eerste Wereldoorlog en als plaats van herinnering. In de voormalige garage van de keizer is een permanente tentoonstelling over de Nederlandse neutraliteit tijdens de Eerste Wereldoorlog ingericht. Het landschappelijke park rond het huis is het gehele jaar van 7.00 uur tot 19.00 uur vrij toegankelijk en er is een parkaudiotour beschikbaar met achtergrondinformatie over de geschiedenis van het park.
De rondleiding langs de personeelsvertrekken is op woensdag- en vrijdagmorgen om 10.00 uur en 11.30 uur. Ter gelegenheid van de reconstructie van de personeelsvertrekken is een boekje verschenen, Werken voor de hoge heer, dat verkrijgbaar is in de museumwinkel. Zie de website van Huis Doorn voor meer informatie.