Het woord kasteel is afgeleid van het Latijnse ‘castellum’, dat fort of toevluchtsoord betekent. Een kasteel verrees soms op de plek van een castellum als zelfstandig en verdedigbaar versterkt bouwwerk. Het werd ook als woonhuis benut, vaak door een betrekkelijk kleine groep mensen. Dit konden edelen zijn met hun families of bijvoorbeeld een militair garnizoen. Een kasteel was groter dan een verdedigbare woontoren of donjon, maar niet zo groot als een vesting met stedelijke inwoners.
Een kasteel binnen een vesting
Een kasteel kon vroeger wel onderdeel uitmaken van een vesting. Het was daarbinnen dan een zelfstandig bouwwerk en kon van de rest van de vesting worden afgesneden door hekken op de ophaalbruggen. Dit maakte het makkelijker te verdedigen. Een extra versterkt kasteel noemen we een burcht of een slot.
Huis van een edelman
In onze tijd heeft ‘kasteel’ een algemenere betekenis. We duiden er meestal een huis van een edelman mee aan. De adel woonde doorgaans niet in een fort of paleis, wel in een kasteel. Met ‘paleis’ duiden we de verblijfplek aan van een regerend vorst. Na de middeleeuwen, toen door verbeterd buskruit de gebouwen toch al moeilijker waren te verdedigen, werden veel kastelen verbouwd tot adellijke residenties. Die kregen daarbij allerlei toevoegingen, zoals grachten met ophaalbruggen, kantelen en hekken.
Kastelen, borgen, staten of havezaten
In Nederland bestaan meerdere benamingen voor kastelen. Zo heet een kasteel in Groningen een borg, in Friesland een state of stins en in het Oosten van Nederland een havezate. Het waren oorspronkelijk meestal steenhuizen. Aan een borg, state of havezate waren vaak bestuurlijke voorrechten verbonden. De eigenaar verkreeg dan toegang tot regionale riddermatige organisaties en gedeeltelijke belastingvrijstelling.
Historische en andere bijzondere locaties
sKBL zet zich actief in voor Nederlandse kastelen, historische buitenplaatsen en landgoederen. Hoewel het om drie verschillende begrippen gaat, is het onderscheid niet altijd makkelijk te maken. Soms kan een kasteel in de 17e eeuw zijn verbouwd tot buitenplaats en in de loop der tijd door landaankopen zijn uitgegroeid tot landgoed.
Meer weten? Klik hier voor historische buitenplaatsen en hier voor landgoederen.
Voor een overzicht van alle Nederlandse kastelen, historische buitenplaatsen en landgoederen klikt u hier. U vindt informatie over:
- Opengestelde locaties, adressen en openingstijden
- Kasteelmusea met adresgegevens en openingstijden
- Bijzondere verhalen, historische feiten en wetenswaardigheden