Wapenzilver

Twickel, Weldam, Middachten en Amerongen zijn door familierelaties lange tijd met elkaar verbonden. Een boek over de familiewapens op de zilveren voorwerpen van de adellijke bewoners maakt deze relaties inzichtelijk. Dit boek kan worden beschouwd als een standaardwerk voor wie meer wil weten over het leven van de kasteelbewoners tussen 1650 en 1950. De auteur beschrijft per kasteel wie de bewoners waren en hoe zij met hun zilveren voorwerpen omgingen. Op het zilver, dat ze kochten, kregen of via vererving verwierven, zijn familietekens aangebracht. Deze wapens werden aanvankelijk vooral gebruikt om eigendom aan te geven, maar steeds vaker gingen eigenaren zich met hun zilver onderscheiden. Zo besteedden de Bentincks en de Van Heeckerens in de late 19e eeuw vermogens aan uitbundig wapenvertoon. Maar Cornélie van Wassenaer, van wie iedereen wist dat zij tot de oude en hoge adel behoorde, deed dit juist niet.

Onderscheiden
Barend van Benthem inventariseerde als zilverexpert de collecties van de vier kastelen. In het boek is een uitgebreide catalogus met de belangrijkste ensembles en losse stukken opgenomen. Zilver is dankzij de aangebrachte jaarletters meestal goed te dateren en in combinatie met de familiewapens is het mogelijk om de voorwerpen te verbinden met adellijke families. Persoonlijke wapens openen de mogelijkheid om de ene broer van de andere te onderscheiden. Zo was de ene Van Wassenaer gerechtigd om de keten van de orde van de olifant om zijn wapen te draperen en de andere niet. Rodolphe van Heeckeren kon pas het hartschild Wassenaar voeren na de dood van zijn broer George. Het doorgronden van de op zilver gegraveerde familiewapens leidt automatisch tot meer kennis van de eigenaren.

Historische stukken
Op Middachten zijn opmerkelijke historische voorwerpen bewaard, zoals een ketting met daaraan een ‘koningsvogel’ met gegraveerde schildjes. De vogel draagt het wapen van Reinier van Raesfelt, heer van Middachten van 1625 tot 1650. Weldam kan bogen op één van de zes zogenaamde ‘borgman-bekers’ die Unico III Ripperda in 1678 liet maken voor de nieuw gebouwde kerk in Diepenheim. Amerongen bewaart een prachtige zilveren puntschotel uit 1617. Twickel steekt daar mager tegen af. Het oudste zilver is bijna geheel verdwenen. Tegen de afspraken in verkocht Johan Hendrik van Wassenaer in de vroege 18e eeuw de historische familiestukken om zijn exorbitante uitgavenpatroon te faciliteren. Twee presenteerblaadjes met het wapen Van Wassenaer met hierin het hartschild Wassenaar, dat verwijst naar het bezit van deze heerlijkheid, ontsnapten aan zijn aandacht. Door het huwelijk van Marie van Heeckeren kwamen de blaadjes op Middachten. Hier ontdekte Van Benthem er nog één op een toilettafel, waar het in gebruik was als speldenbakje. Het andere blaadje bleek verkocht te zijn in 1983.

Vorstelijke allure
Twickel dankt zijn mooiste zilver aan de aangetrouwde familieleden. Aan Sicco van Goslinga, de schoonvader van Unico van Wassenaer. Hij was in 1713-1714 de ambassadeur van de Republiek aan het hof van Lodewijk XIV. In Parijs schafte hij modieuze tafelcouverts aan. En zeker ook aan Jacoba van Strijen, die na haar huwelijk, eveneens in Parijs, verguld dessertzilver bestelde: een schitterend ensemble, bestaande uit 36 dessertcouverts, 36 fruitmessen met zilveren lemmeten, vier compotelepels, twee suikerstrooiers en vier ijsscheppen, waarvan het oorspronkelijke met leer beklede foedraal ook nog op Twickel staat. Het heeft een vorstelijke allure. De etiquette schreef voor dat voorwerpen en inrichting van de hoogste kwaliteit en verfijning voorbehouden waren aan vorsten en personen uit de hoogste adellijke kringen. Wie daar rond het hof niet toe behoorde, diende zich in te houden en de vorst niet na te doen. Maar Jacoba van Strijen en haar echtgenoot Carel George, en eerder Sicco van Goslinga, waren niet de eerste de besten en de Franse zilversmeden lijken niet veel schroom gehad te hebben om hun fraaiste producten ook aan rijke buitenlanders te verkopen.

Zilver op tafel
Aan Jacoba van Strijen is nog maar weinig aandacht besteed. Haar rol en die van andere vrouwen op Twickel zijn ten onrechte vervaagd. Zij stamde uit de eerste kringen van Amsterdamse kooplieden, waar regenten sinds de 17de eeuw veel geld staken in het aanleggen van verzamelingen. Haar oudere ongehuwde broer Quirijn Bambeeck van Strijen beschikte over een eigen kamer in haar stadspaleis aan de Haagse Kneuterdijk. Tussen broer en zus, die hun moeder al vroeg verloren, bestond een innige band. Samen moeten ze hun aankopen hebben besproken. Toen Quirijn in 1792 overleed, ging een belangrijk deel van zijn boedel via Jacoba over op haar enige nakomeling Jacob Unico van Wassenaer. Hiertoe behoorden grote zilveren schotels, bijzondere kandelaars, een kristallen compote met schotel en zilveren strooilepel en een theekistje met drie busjes, waarvan de bekende Haagse zilversmid Godert van IJsseldijk de zilveren deksels maakte. Al deze stukken komen voor in de boedelinventaris van Jacob Unico uit 1812. Met mooi zilver op tafel konden de Van Wassenaers bij de uitoefening van hun functies in dienst van de Republiek goed voor de dag komen. In de 19de eeuw werd het zilver vooral ingezet binnen de eigen familie. Geboortes leverden zilveren papkommen, kindercouverts en doopbekertjes op. Huwelijken brachten grootse diners met speciaal aangeschaft tafelzilver met zich mee en uiteraard ook geschenken als dienbladen en grote schotels.

Met dank aan Aafke Brunt (auteur) uit; Twickelblad winter 2019 (Stichting Twickel/Vrienden van Twickel)

Wapenzilver, Twickel  Weldam  Middachten  Amerongen. De vroegere bewoners en hun zilver 1550-1950 is een gebonden uitgave en telt 448 pagina’s. Het is verschenen bij Waanders & De Kunst.   

B. van Benthem, Wapenzilver, Twickel  Weldam  Middachten  Amerongen. De vroegere bewoners en hun zilver 1550-1950.
ISBN 9789462622639
Prijs: € 69,50

Scroll naar boven