Vibeke Roeper is geboren en getogen op Texel. Na de middelbare school ging zij naar de ‘overkant’ om te studeren In Amsterdam. Later ging zij met haar man in Haarlem wonen. Vijf jaar geleden vonden zij het tijd om iets anders te zoeken, het liefst niet ver van de Randstad vanwege hun werk. Het werd echter Texel. Vibeke Roeper vertelt: ‘Mijn zus zocht een huis op Texel en ik hielp haar door op Funda te zoeken. Zo kwam ik erachter dat Brakestein al lange tijd te koop stond. Niemand wilde het blijkbaar hebben. Zowel mijn man als ik kenden de geschiedenis van het huis goed. Mijn man is conservator bij het Scheepvaartmuseum in Amsterdam en ik ben als neerlandicus gespecialiseerd in historische reisverslagen van o.a. de VOC. De schepen die van de rede van Texel vertrokken kochten hun drinkwater bij de waterputten bij Brakestein. Vandaar dat we het verhaal van Brakestein kenden.
Goudkust van Texel
In 1668 kocht Jan Pietersz Braeck dit stenen huis en de bijbehorende grond van zijn schoonvader. Vandaar de naam Brakestein. In de zeventiende en achttiende eeuw woonden hier vertegenwoordigers van de Admiraliteit van Amsterdam en van de West-Indische Compagnie. Er viel hier namelijk veel te regelen voor de schepen die op de rede van Texel lagen. Langs het huis liep het belangrijkste pad van het eiland – het Skillepaadje – en een sloot. Via die sloot werd vers water gehaald voor de schepen bij de zogenaamde Wezenputten die hier voor het huis lagen. Het water bevatte veel ijzer en bleef daardoor lang goed. Die waterputten zijn er nog steeds. Leendert den Berger kocht in 1786 Brakestein. Hij was landmeter en opziener van ’s lands werken – een belangrijk man. Hij heeft onder andere de haven van Oudeschild aangelegd. Hij verfraaide het huis en de tuin. Dit was ooit de goudkust van Texel: even verderop lag de buitenplaats Rozenhout met een tuin in Engelse stijl, en bovenop de Hoge Berg was een parkaanleg met een uitkijkpunt en een slingerdoolhof. Rozenhout is verdwenen, en het park op de Hoge Berg is verwilderd. Maar ook Brakestein was er slecht aan toe toen wij het kochten.
Tuin in Hollandse Renaissancestijl
Het huis is dus belangrijk geweest voor Texel en wij vonden het gek dat niemand zich over het huis ontfermde. Het voelde alsof het huis ons nodig had. Dat was uiteindelijk echter niet wat ons deed besluiten het huis te kopen. We wisten dat er een plattegrond van het huis was uit de achttiende eeuw. Die plattegrond hebben we opgezocht en toen ontdekten we dat er achter het huis een tuin was. Als je er langs liep, zag je daar niets meer van. Het terrein was dichtgegroeid, maar op hoogtekaarten konden we nog wel de contouren zien. We hebben toen Carla en Juliet Oldenburger gevraagd onderzoek te doen naar de tuin. Hun conclusie was dat hier sprake was van een tuin in Hollandse Renaissancestijl en dat dit heel bijzonder was. Dat gaf voor ons de doorslag. Herstel van de tuin was het soort project waar we ons op wilden richten, als we over een jaar of tien met pensioen zouden gaan. We wilden niet alleen het huis restaureren maar ook de historische tuin reconstrueren.
Bestemming bleek gewijzigd
Toen we de sleutel kregen van het huis, was onze aanvraag bij het Waddenfonds om de tuin te reconstrueren al gehonoreerd en konden we meteen aan de slag. We hebben de oude structuur vrijgemaakt en de gracht uitgebaggerd. Ook hebben we fruitbomen aangeplant. Vervolgens bleek dat de bestemming van de tuin onlangs was gewijzigd van bos naar natuur én dat de tuin onderdeel was van Natura 2000-gebied. Dat hadden we ons niet gerealiseerd en het betekende dat we te snel waren geweest en vrijstelling hadden moeten vragen. Voorlopig kunnen we dus niet verder met de aanleg van de paden en de zeven moestuinbedden die ook deel uitmaakten van de tuin. We hebben gelukkig een flora- en faunascan gedaan voordat we begonnen, omdat we dat zelf interessant vonden. Dus we kunnen laten zien hoe het hier was voordat wij ingrepen. Onze plannen zijn er bovendien op gericht meer biodiversiteit in de tuin te brengen dan er was. We zijn nu bezig met de omgevingsvergunning en we hopen dat onze plannen door kunnen gaan. We willen van de tuin een buitenmuseum maken, waar we laten zien hoe het er hier in de tijd van Leendert den Berger uitzag.
Gespierde tuinbeelden
Op de plattegrond van de tuin zie je dat er twee tuinbeelden en een zonnewijzer hebben gestaan. De originele tuinbeelden zijn bewaard gebleven en die willen we samen met een zonnewijzer terugplaatsen. Het zijn twee meer dan levensgrote beelden van Neptunus en Ceres. De maker is helaas onbekend. Weet je wat zo mooi is? In zijn boek Byzondere aenmerkingen beschrijft Pieter de la Court hoe je een buitenplaats moet aanleggen. Hij geeft ook advies hoe je tuinbeelden moet uitkiezen. Hij zegt, kies een verhaal en pas op dat je geen beelden van verwijfde mannen of vrouwelijke vrouwen kiest. De beelden moeten goede, gespierde contouren hebben omdat beelden die je buiten plaatst, meer dan levensgroot moeten zijn. De tuinbeelden die bij Brakestein horen zijn enorm groot en het gaat om een gespierde Neptunus en een stevige Ceres. De beelden verwijzen naar de historie en naar de bronnen van rijkdom van zowel de eigenaar, Texel als ook Nederland, namelijk de zee en het land. Precies zoals De la Court voorschreef.
Uiteindelijk hopen we in de tuin ook een ontvangstgebouw te kunnen plaatsen waar we bezoekers het historische verhaal van Brakestein vertellen, voordat zij in de tuin en het verleden stappen.
Huis weerspiegelt Texelse geschiedenis
Nadat we het huis hadden gekocht, hebben we meteen allerlei jaren ’90 materiaal weggehaald. De voor- en achtergevel zagen er oud uit, terwijl iedereen zei dat deze muren uit het begin van de twintigste eeuw waren. Dat vonden we al raar, want het huis heeft een laat achttiende-eeuwse binnenwand met prachtig houtsnijwerk die in opdracht van Leendert den Berger is gebouwd. We hebben daarom een bouwhistoricus onderzoek laten doen. Toen bleek dat het huis een soort lappendeken is van de geschiedenis van Texel. Het is in economische goede tijden uitgebreid en in arme tijden weer verkleind. Het is van herenhuis naar boerderij gegaan, waarbij een aantal kamers dienst deed als opslag voor het graan. Het verhaal gaat dat de muizen uit de timmerwerven renden. Dat dit huis in de loop der tijd zo’n metamorfose heeft ondergaan is heel bijzonder. Het huis was gemeentemonument, maar we hebben een aanvraag ingediend bij de Rijksdienst Cultureel Erfgoed om het hele huis rijksmonument te maken. Dat kon, omdat de achttiende-eeuwse binnenwand al rijksmonument was. Op 19 augustus 2021 is het huis bijgeschreven in het monumentenregister.
Die erkenning is heel fijn, maar tegelijkertijd gooi je een beetje je eigen glazen in vanwege alle regels waar je mee te maken krijgt, en het feit dat alles zoveel langer duurt. Op persoonlijk niveau vind ik dat soms ingewikkeld. Iedereen heeft een mening over wat je wil. Niets is meer makkelijk, lijkt het wel. Hoe dan ook, we hebben nu goedkeuring voor ons restauratie- en uitbreidingsplan en in maart 2023 begint de restauratie en verbouwing.
Achttiende-eeuwse stijlkamer
De voorste kamer met de monumentale binnenwand willen we gebruiken als stijlkamer en tentoonstellingsruimte. Ons plan is de kamer in te richten in laat achttiende-eeuwse stijl met het juiste meubilair en mooi behang aan de muur. Afgelopen zomer hebben we hier al een tentoonstelling van tekeningen en schilderijen van het huis gehouden. We hadden een oproep in de krant gedaan en kregen vervolgens tal van schilderijen en tekeningen te leen. Texelaars vertellen ons ook verhalen over dit huis en we krijgen regelmatig spullen die afkomstig zijn uit dit huis: een kast, stoelen, een beeldje, een bordje. Het helpt dat ik van het eiland kom. Dat geeft vertrouwen dat we goed met het huis en de spullen omgaan. Mensen vinden het mooi wat we hier doen.
Op de website van buitenplaats Brakestein leest u meer over de geschiedenis van deze buitenplaats.