‘Van jongs af aan wilde ik archeoloog worden. Dat heb ik ook bijna 20 jaar met veel plezier gedaan in allerlei functies bij de voormalige Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek, inmiddels opgegaan in de RCE. Daarna heb ik een wat onverwachte overstap gemaakt naar het Utrechts Archief. Ik houd erg van mijn stad en bij het archief lag een grote uitdaging om publiek ook via exposities te laten kennismaken met de rijke collecties. Het was de tijd dat archieven de opdracht kregen hun depotcollecties meer voor publiek open te stellen. En Utrecht wilde absoluut een voorloper zijn. Van zo’n uitdaging houd ik! Samen met mijn team heb ik hiervoor een plan gemaakt. De nieuwe archieflocatie in de oude Rechtbank aan de Hamburgerstraat was meteen een hit. De behoefte aan een laagdrempelige kennismaking met al het moois in de archieven bleek groot. En als je eenmaal in de harten van mensen zit, hebben zij er immers wat voor over. In de vaste expositie zat overigens ook een prachtige bootreis over de Vecht, waarin de eigenaresse van het prachtige Gunterstein een hoofdrol speelde.
De overstap in 2012 naar Utrechts Landschap bracht me weer terug bij mijn oude liefde: de geschiedenis van het landschap. Bovendien lag ook hier de opdracht om meer mensen te verbinden met het werk waar de stichting voor staat. Ik houd van organisaties die een lange geschiedenis hebben en die het steeds weer lukt om mee te bewegen met de tijd zonder hun identiteit te verliezen. De Landschappen – iedere provincie heeft er één – werken over lange perioden aan een opdracht die nooit af is. Dat vind ik fantastisch. Dat betekent ook dat we voor sommige zaken de tijd kunnen nemen. Het hoeft niet allemaal morgen klaar te zijn. Dat ontslaat ons overigens niet van de urgentie om natuur en erfgoed nu veilig te stellen!
Vijftien rijksbeschermde landgoederen
Utrechts Landschap heeft 15 rijksbeschermde landgoederen. Denk bijvoorbeeld aan Oostbroek waar ook ons hoofdkantoor gevestigd is of Sandwijck met de opvallende roze serre. We beheren ook het prachtige kasteel Loenersloot in het gelijknamige plaatsje. We geven deze monumentale gebouwen altijd een passende functie. Een deel van Oostbroek wordt verhuurd aan andere partijen. In de Wulperhorst in Zeist is een zorgcentrum gevestigd. Net als kasteel Stoutenburg in Leusden is de Wulperhorst in erfpacht uitgegeven. De middelen die we daardoor binnen krijgen, gaan rechtstreeks naar onze doelstelling. Waar dat kan, zijn monumentale gebouwen voor het publiek te bezoeken, zoals kasteel Loenersloot.
Het groene erfgoed van de buitenplaatsen en kastelen vergt veel van onze aandacht en vormt zoals iedere beheerder/eigenaar weet een grote kostenpost. We krijgen gelukkig subsidies voor deze specifieke tak van sport en kunnen dit aanvullen dankzij o.a. donaties van onze Beschermers en bedrijfsvrienden. Soms speelt een vermogenfonds ook een rol. We zijn bijvoorbeeld het Prins Bernhard Cultuurfonds zeer dankbaar voor haar bijdragen aan groen erfgoed en monumenten. En laat ik het Parelfonds van de provincie Utrecht niet vergeten. Een subsidiepot die in onze regio ontzettend veel mogelijk maakt. Broodnodig ook! Uiteindelijk lukt het zo om grote renovatieprojecten op te pakken. Op dit moment wordt het overpark van de buitenplaats Over Holland gerestaureerd. Een geliefde plek voor wandelaars en omwonenden. Maar ook sleets geraakt mede doordat de essensterfte ons hier parten speelt. Zo’n grote restauratie kost vele tonnen. De eerste werkzaamheden zijn net afgerond: een enorme baggerklus. Nu wordt gewerkt aan nieuwe bruggen en een padenstructuur. Straks volgt beplanting waaronder een groot aantal bomen die gesponsord zijn door meer dan duizend Beschermers. Fantastisch. Deze buitenplaats is het zo waard!
Achthonderd vrijwilligers
Utrechts Landschap heeft een kleine professionele organisatie van vijftig medewerkers. We kunnen ons werk niet doen zonder de groeiende groep van nu achthonderd vrijwilligers. Zij leveren een onmisbare bijdrage. Zij geven informatie en rondleidingen, bemensen onze informatiecentra en doen onderhoud in onze natuurgebieden en op de landgoederen. Onze insteek daarbij is om onze vrijwilligers een grote eigen verantwoordelijkheid te geven. Het zijn stuk voor stuk mensen die met hart en ziel aan natuur en erfgoed een bijdrage willen leveren vanuit hun eigen kennis en kunde. Wij faciliteren hen, reiken kennis aan en houden de lijnen kort. Vertrouwen is de basis van onze samenwerking. Dat werkt goed.
Robuust watersysteem Zeisterbos en landgoederen
Een ander project is robuust watersysteem Zeisterbos en landgoederen, dat deel uitmaakt van het Kennisprogramma Klimaatbestendige Aanpak KBL dat onder de paraplu van sKBL wordt uitgevoerd. Om het watersysteem van de buitenplaatsen Hoog Beek en Royen en Pavia te versterken, treffen we allerlei noodzakelijke maatregelen. Zo is een deel van een spreng inmiddels opgeschoond; deze spreng houdt nu weer water vast. Het grondwater ligt door waterwinning inmiddels zo diep dat het niet meer mogelijk is om er een levende spreng van te maken. Het lukt nu wel om regenwater weer vast te houden. Bij het hoger gelegen deel van de spreng is dat ook problematisch. Daar planten we vossenbessen aan, zodat we de loop van de spreng benadrukken. Bovendien is deze aanplant goed voor de biodiversiteit. Tijdens de komende Natuurwerkdag komen bewoners helpen om deze struiken te planten. Die betrokkenheid vinden we belangrijk. We laten mensen ervaren wat er met de natuurlijke waterhuishouding aan de hand is. We hopen dat ook met moderne kunst duidelijk te maken. Dat kunstproject staat onder leiding van Annelou Evelein, curator van ‘Fluid future’. Bij dit programma over de relatie tussen water, cultuur en het vergroten van bewustwording spelen ook de provincie Utrecht en het waterschap De Stichtse Rijnlanden een rol.
Meer natuur nodig
Het afgelopen jaar hebben we veel meer bezoekers gekregen. In coronatijd gaf de natuur ons troost en ruimte. Veel mensen hebben genoten van de natuur en het landschap. De steun voor Utrechts Landschap is toegenomen; we hebben veel meer Beschermers gekregen. Dat lijkt mij een vorm van waardering. We zijn daar trots op. Een keerzijde van de afgelopen periode was dat onze gebieden zijn overlopen. Twee locaties hebben we zelfs een periode moeten afsluiten. Bijvoorbeeld omdat op een klein heide-ven de zonnebrand dreef en kinderen er volop aan het poedelen waren. We begrepen het, maar toen ook uitleg over de schade aan natuur onvoldoende hielp, sloten we het gebied af. Ook recreantenstromen (wandelaars, ruiters, mountainbikers) zaten elkaar regelmatig in de weg.
Wij bepleiten daarom met alle groene partners in Utrecht dat er echt meer natuur komt. Broodnodig voor de natuur zelf, maar ook voor mensen. Natuur is helemaal niet duur, zeg ik weleens. De mens zorgt voor de hoogste kosten; onze paden kosten geld, we moeten stikstof zien te bestrijden, we kunnen door het gedrag van sommige mensen niet meer zonder toezicht.
Voor de biodiversiteit is het daarnaast noodzakelijk om bestaande natuurgebieden en landgoederen met elkaar te verbinden, bijvoorbeeld door de aanleg van ecoducten. Of door wat we in vakjargon groen/blauwe dooradering noemen. Ecoducten vinden sommige mensen duur. Terwijl ze absoluut hun werking bewezen hebben en de kosten van een ecoduct niet hoger zijn dan de aanleg van een paar meter weg.
Vanuit Utrechts Landschap investeren we in de aanleg van parkeerplaatsen die voorkomen dat mensen boomwortels kapot rijden om hun auto te kunnen parkeren. Maar veel liever nog bevorderen we dat mensen met de fiets naar onze gebieden komen en zorgen we voor betere faciliteiten voor fietsers. Mijn oproep aan onze bezoekers is dan ook: kom alsjeblieft met de fiets, want we kunnen al die auto’s simpelweg niet aan.
We houden het groen en we houden het in stand
Volgend jaar bestaan we 95 jaar. Met steun van onze achterban gaan we dat vieren met een grote jubileumaankoop. Al die 95 jaar werken we aan hetzelfde: goed beheren wat ons is toevertrouwd en uitbreiden van dat eigendom. Iedereen weet: onze gebieden blijven altijd groen. Dat is de garantie die wij de samenleving geven.’
Meer informatie over Utrechts Landschap vindt u hier.