door Yvonne Molenaar, directeur sKBL
Ik schrik op van het geluid van een zware motor. De in het zwartgeklede motorrijder zwaait enthousiast voor het raam. Als het vizier opengaat, herken ik haar pas: Heleen Klingers, ‘privéconservator’ en oprichter/eigenaar van Het Bureau voor Beheer en Behoud.
Heleen werkt overwegend op locatie en is graag bereid om voor ons interview naar de kop van Noord-Holland af te reizen. Lachend vertelt ze: ‘Mijn vader was van plan om met mijn broers op de motor door Zuid-Amerika te trekken. Als ik mijn motorrijbewijs zou halen, mocht ik ook mee. Ik heb mijn motorrijbewijs jaren geleden al gehaald, maar die reis hebben we nog steeds niet gemaakt.’
Heleen Klingers op de motor
Waardevolle voorwerpen moet je koesteren
Die ondernemingszin heeft Heleen er ook toe bewogen om haar eigen bureau op te richten. Het Bureau voor Beheer en Behoud is een adviesbureau voor museale- en privécollecties. Al tijdens haar studie aan de Reinwardt Academie raakte Heleen gefascineerd door het klimaat en het chemische vervalproces van erfgoed door de tijd. Zij specialiseerde zich in museale klimaatbeheersing en deed onder andere onderzoek in twee van de zeven landhuizen en kastelen van Geldersch Landschap & Kasteelen naar de impact van de klimatologische omstandigheden op de condities van het meubilair. ‘Het is geen ‘sexy’ onderwerp, maar wel van vitaal belang voor het koesteren en duurzaam bewaren van dierbare en vaak kwetsbare erfgoedobjecten.’
Cultureel én technisch onderlegd
‘Tijdens mijn studie kwam ik er al snel achter dat veel musea en historische huizen nauwelijks of geen kennis in huis hebben over hoe objecten reageren op klimaat en hoe je hiermee om kunt gaan. Naast de conservator of inhoudelijk deskundige, is er meestal wel een technische afdeling of medewerker die alles weet van de apparatuur en systemen, maar beide spreken echt een andere taal. Daarom heb ik letterlijk een brug geslagen en na de Reinwardt Academie de ROVC-opleiding Klimaattechniek gevolgd. Hier heb ik mij bekwaamd in de werking van de verschillende soorten installatietechnieken, van het daadwerkelijk inregelen van het klimaat tot aan het monteren van de ventielen.’
Meten is weten
‘Mijn eerste focus bij elke opdracht is altijd de context, ik werk van buiten naar binnen. Dus ik begin met het opstellen van een plan van aanpak en het monitoren van de gebouwde schil, de kamers en de ruimten waarin de objecten zich bevinden. Van daaruit breng ik de risico’s voor de objecten in kaart. Die vertaal ik in overleg met de eigenaar of opdrachtgever naar een haalbaar programma van eisen en een klimaatbeleid, dat zowel passend is voor de collectie als de bewoner of gebruiker en dat bovendien rekening houdt met de aanwezige technische mogelijkheden en het gebouw zelf, dat vaak ook zelf een monumentale status heeft.’
‘Soms vind ik het best lastig dat mijn vak zo technisch is en je heel veel moet weten, om echt grip te krijgen op de complexe materie en factoren. Maar tegelijk is het ook vaak verrassend om te ontdekken hoeveel verbeteringen in de klimatologische omstandigheden al mogelijk zijn, puur door een efficiënt gebruik van bestaande installaties en interieurelementen of door toevoeging van eenvoudige zaken als een voorzetraam, het plakken van folies of een verandering in de opstelling van het meubilair.’
Samenwerking is het keyword
Heleen werkt niet alleen. ‘Ik ben begonnen met mijn bureau met het idee dat ik heel veel experts wil aantrekken en actief samenwerking wil stimuleren in de erfgoedsector. Er wordt nog zo veel solo gewerkt, waarbij alleen wordt gekeken naar de eigen belangen of het eigen aandachtsgebied. We hebben elkaar allemaal nodig bij de zorgtaak voor ons culturele erfgoed en kunnen bij een goede samenwerking ook veel meer bereiken. Zo word ik bijvoorbeeld regelmatig geïntroduceerd en om advies gevraagd op voorspraak van restauratoren. Vanuit de zorg dat een gerestaureerd object bij ongewijzigde bewaaromstandigheden na een aantal jaren opnieuw aan de beurt zal zijn. Het inregelen van een passend klimaatbeleid is in die omstandigheid niet alleen duurzaam, maar op termijn bovendien kostenbesparend.’
Kennismakelaar
Naast haar eigen werkzaamheden, geeft Heleen ook les op haar oude leerschool, de Reinwardt Academie. Hier ontwikkelt zij leermodules klimaat- en collectiebeheer voor toekomstige en bestaande erfgoedprofessionals in het veld. ‘Om dezelfde reden ben ik vriend geworden van sKBL. Ik wil graag mijn eigen kennis delen en tegelijk mijn professionele kennisnetwerk uitbreiden om daarmee onze gezamenlijke clientèle nog beter maatwerk te kunnen bieden.’
Als ik opmerk dat ik wel onder de indruk ben van haar visie en opgebouwde expertise tot nu toe, begint Heleen spontaan te lachen. ‘Maar dit is voor mij soms best moeilijk hoor, omdat ik nog redelijk jong ben en ook nog eens best klein van stuk. Maar gelukkig is het erfgoedwereldje ook best klein. Ik heb laatst een klimaatprobleem in de ‘Heilige Arke’ [Aron Hakodesl, het middelpunt van de synagoge] van een synagoge kunnen oplossen en heb daarbij samengewerkt met de Monumentenwacht. Daaruit volgend heb ik nu weer een aanvraag van een katholieke kerk voor het oplossen van een schimmelprobleem.’
Heleen Klingers op Huis Zonnebeek
Blik op het oosten
Als ik vraag naar haar huidige werkzaamheden, begint Heleen opnieuw te stralen: ‘Ik pak dit weekend weer mijn motor én weekendtas voor een ritje naar Twente. We gaan aan de slag voor Landgoed Singraven en het nabijgelegen Huis Zonnebeek van Stichting Edwina van Heek. En het mooiste is: we mogen bij de beheerder van Singraven blijven slapen…’
Hetzelfde Huis Zonnebeek, dat middels deze nieuwsbrief een vacature aanbiedt voor een nieuwe beheerder van het huis. Toeval bestaat niet…