Hoe staat het nu met de droogte op Buitenplaats Calorama?

17 september 2024

In vervolg op het artikel: https://www.skbl.nl/places/buitenplaats-calorama/

Op 14 mei 2022 schreven we dat de Zuid-Hollandse buitenplaats Calorama veel last had van droogte en dat maatregelen die de buitenplaats zelf had genomen nog niet voldoende waren voor een klimaatrobuuste toekomst. Hoe staat het er nu mee?

Calorama is een kleine (bijna vijf hectare) maar heel fraaie buitenplaats op de zandgronden bij Noordwijk, een pareltje binnen de Zuid-Hollandse erfgoedlijn Landgoederenzone. De hoge ligging op het zand, in combinatie met de lagergelegen woonwijken er direct omheen, hebben als resultaat dat het grondwaterpeil al snel te laag is bij droogte. De woonwijken hebben een laag waterpeil nodig opdat de bewoners droge voeten houden, daarbij wordt water onttrokken uit de hoger gelegen buitenplaats.

Taai proces

Het bestuur van Calorama trok zelf hiervoor al jaren geleden bij waterschap en gemeente aan de bel, maar liep vast op ambtelijke procedures en het bekende van het kastje-naar-de-muur. Omdat Calorama een belangrijke deelnemer is aan de Zuid-Hollandse erfgoedlijn Landgoederenzone, kon de provincie Zuid-Holland een coördinerende rol op zich nemen om zaken vlot te trekken tussen de verschillende overheden en de verschillende beleidsvelden daarbinnen. De projectleider van de erfgoedlijn haalde de mensen bij elkaar en vond tegelijkertijd binnen de provincie mogelijkheden voor subsidie vanuit het programma Klimaatadaptatie. Deze combinatie bleek dé sleutel tot succes, al bleef het proces daarnaartoe nog steeds stroperig en een zaak van lange adem.

Op dit relatief kleine schaalniveau was niet het waterschap maar de gemeente aan zet voor het klimaatrobuust maken van Calorama en haar omgeving, zij beheert zelf het waterpeil. Er werd na verkenning van de problematiek in diverse bijeenkomsten gezamenlijk besloten tot een tweetraps aanpak, één voor de korte termijn en één voor een duurzame toekomst.

‘Het was nodig dat iemand de lead nam die alle partijen bij dit project met elkaar kon verbinden, dat gaat je niet zomaar lukken als eigenaar. Het netwerk van de erfgoedlijn Landgoederenzone heeft hierbij goed geholpen.’  stelt Hanneke Nuijten (projectleider Erfgoedlijn Landgoederenzone Provincie Zuid-Holland).

Hoge nood

Omdat de nood zo hoog was en eeuwenoude bomen dreigden om te vallen door de droogte werd door de gemeente een pomp geïnstalleerd die water vanuit de vijver bij de Van Berckelweg naar de sloot en vijver van Calorama brengt. De aanleg van de pomp en de extra energiekosten nam de gemeente voor haar rekening. Hiermee kon op zijn minst de waterstand in het eigen water van Calorama op peil worden gehouden. Vervolgvraag was hoe dit water verspreid kan worden naar de bomen en planten op de buitenplaats. Hiervoor werd een hydrologisch onderzoek uitgevoerd, waarvoor de situatie gedurende natte en droge perioden werd gemonitord. Dit onderzoek leidde naar de aanbeveling om een tweezijdige drainage aan te brengen waarmee de belangrijkste plekken binnen de buitenplaats kunnen worden voorzien van water in tijden van droogte, maar waarbij ook overtollig water kan worden afgevoerd naar de vijver en sloot. Met de regen van de laatste maanden zeker geen overbodige luxe, want ondanks de ligging op de zandgrond had ook Calorama wateroverlast! Omdat het hydrologisch onderzoek bijdraagt aan de zeven ambi­ties uit het Delta­plan Ruimtelijke Adaptatie (DPRA) kon Calorama 30% subsidie verkrijgen vanuit budget van de provincie Zuid-Holland. 

‘Het landgoed Calorama is een van de weinige groene plekken in Noordwijk-Binnen waar ook veel kleinschalige culturele evenementen plaatsvinden, maar ook een erfgoedlocatie waar de kruidenteelt en bloembollenteelt elkaar ontmoeten. De gemeente Noordwijk maakt zich er hard voor om ervoor te zorgen dat van deze locatie ook in de toekomst valt te genieten.’  zegt Ruben Daniels van gemeente Noordwijk.

Voordeel voor de wijde omgeving

Maar deze kortetermijnmaatregel is uiteraard niet duurzaam. Een pomp die aan moet bij droogte kost extra energie en is storingsgevoelig. Prima voor de korte termijn, maar voor de lange termijn zijn er andere maatregelen nodig. Diverse waterlopen in de omgeving waren in het verleden drooggelegd, waardoor bijvoorbeeld ook de villa’s aan de overzijde van de Gooweg regelmatig last hadden van droogte. Iets verderop is een nieuwe woonwijk in ontwikkeling: Bronsgeest, waarvoor ook een klimaatrobuuste omgeving nodig was. Door de gemeente wordt nu een gekoppeld watersysteem ontwikkeld, waarbij Calorama wordt aangesloten op haar omgeving door aanleg van een viertal nieuwe duikers onder de doorgaande wegen. Het primaire doel van de vier nieuwe duikers is om de waterlopen weer water dragend te krijgen en zo een aaneengesloten klimaatrobuust en duurzaam watersysteem te creëren. In natte periodes is er meer ruimte om het water op te vangen en af te voeren. In tijden van droogte kan er water worden aangevoerd. De omliggende grondwatersystemen –waaronder Calorama – profiteren hiervan. Daarnaast maakt dit watersysteem onderdeel uit van een ecologische zone tussen het landgoed Offem en buitenplaats Klein Leeuwenhorst. De ecologische waarde van het waterdeel is in de huidige situatie beperkt, want door het ontbreken van een verbinding naar een groot watersysteem is er geen verversing van het water. Dus ook voor de ecologie heeft dit nieuwe robuuste watersysteem voordelen.

Werncke Husslage (senior-adviseur Team Adaptieve Delta provincie Zuid-Holland): ‘Provincie Zuid-Holland werkt samen met haar partners aan het klimaatbestendig en waterrobuust inrichten van de provincie. Daarbij gaat het om het voorkomen of beperken van schade door hevige neerslag, bij langdurige droogte, tijdens perioden van hitte, in relatie tot bodemdaling en/of als gevolg van overstromingen. Groene, natuur inclusieve maatregelen hebben daarbij de voorkeur (‘groen tenzij’) om tevens de biodiversiteit te vergroten. Fantastisch toch, dat we aan al die doelen een – zichtbare – bijdrage kunnen leveren, met behulp van een subsidie aan Calorama!?’

Eind goed al goed

Ook voor de aanleg van de duikers, als klimaatadaptieve maatregelen, kon de gemeente € 100.000,– subsidie krijgen vanuit het provinciale budget voor klimaatadaptatie, wat net een extra zetje gaf om dit omvangrijke en kostbare project in gang te zetten. Belangrijkste troef is dat niet alleen Calorama maar ook haar wijde omgeving met dit klimaatbestendige en robuuste watersysteem wordt geholpen: een stabieler waterpeil met tegelijkertijd een verbetering van de ecologische waarde en de biodiversiteit. Zo zal de klimaatvraag van de kleine buitenplaats Calorama vanaf de zomer van 2025 gaan leiden tot een verbetering van het leefklimaat voor iedereen in haar wijde omgeving: bestaande bewoners, nieuwe bewoners, plant en dier! 

 ‘Mede door de vastberadenheid en de financiële bijdrage van de Provincie Zuid-Holland en dankzij de hulp van de gemeente Noordwijk, kunnen we Calorama een klimaatbestendige toekomst bieden. We kunnen extreme regenval, maar ook perioden van droogte het hoofd bieden en samen zorgen voor het behoud van deze historisch belangrijke buitenplaats.’ Sicco de Jong (directeur/beheerder Landgoed Calorama)