door Otto van Boetzelaer, bestuurslid SKBL

Box 3 belasting heeft betrekking op het belasten van vermogen dat privé wordt gehouden of zich bevindt in een transparante NSW bv (Natuurschoonwet). Hierbij wordt uitgegaan van een fictief rendement. Eigen woningen en kunstvoorwerpen zijn vrijgesteld, en ook gerangschikte gronden onder de NSW genieten vaak vrijstelling. Vóór 2017 gold boven de vrijstelling een fictief rendement van 4%, dat tegen een tarief van 30% werd belast, wat neerkwam op 1,2% van het vermogen. Vanaf 2017 wordt er gewerkt met een gestaffeld fictief rendement. Voor 2022 betekende dit dat het eerste deel van het vermogen (boven de vrijstelling) geacht werd 1,82% inkomsten te genereren, het deel tot € 962.350, 4,37%, en daarboven 5,53%. Dit werd belast tegen 31%. Echter, door een uitspraak van de Hoge Raad, waarin werd gesteld dat spaargeld onrechtmatig hoog werd belast, hanteert de belastingdienst vanaf 2023 een systeem waarbij elk vermogensonderdeel een apart fictief rendement krijgt toegekend. Voor 2023 is dit 0,92% voor spaargeld, 2,46% voor schulden en 6,17% voor alle overige niet-vrijgestelde bezittingen. De totale som wordt, na aftrek van de vrijstelling, belast tegen 32% (vanaf 2024 verhoogd naar 36%).

Veel beheerders van landgoederen en buitenplaatsen zetten zich in voor het duurzaam beheer van historisch erfgoed en waardevolle natuur. Hierdoor hebben zij vaak weinig vermogen op een spaarrekening staan. Laten we eens kijken naar een vergelijking:

1. Echtpaar, naast eigen woning:

• Opstallen op het NSW-landgoed: € 600.000
• Schulden (bijvoorbeeld aan de Nederlands Restauratie Fonds): € 100.000
• Box 3-belasting:
  • 2022: € 4.687
  • 2023: € 8.613
  • 2024: € 9.385

Voor 2023 is dit al een factor 1,84 meer en voor 2024 een factor 2,0, nog los van de toename van de WOZ-waarde. Als er ook nog sprake zou zijn van verhuurde woningen met een leegwaarderatio, dan kan het verschil nog groter zijn en oplopen tot richting factor 2,5.

2. Echtpaar met € 2.000.000 aan opstallen en € 500.000 aan schulden:

• Box 3-belasting:
  • 2022: € 18.234
  • 2023: € 32.910
  • 2024: € 36.075

Voor 2023 is dit al een factor 1,80 meer.
Het is belangrijk om te realiseren dat de voorlopige aanslag voor 2023 normaal gesproken gebaseerd is op 2022. Daarom wordt de hogere Box 3-belasting pas zichtbaar nà de aangifte voor 2023.

Belangrijke ontwikkelingen die na 2026 van invloed kunnen zijn

Wat betreft de Box 3-belasting zijn er enkele belangrijke ontwikkelingen die na 2026 van invloed kunnen zijn. Laten we deze eens nader bekijken:

1. Overgangsregeling tot 2027

De huidige Box 3-belasting is in principe bedoeld als overgangsmaatregel voor de periode van 2023 tot en met 2026. Na deze periode zou vermogen in principe belast moeten worden op basis van de werkelijke opbrengsten (na aftrek van kosten), inclusief waardestijgingen en -dalingen. Echter, gezien de onderbezetting bij de belastingdienst en afhankelijk van politieke besluitvorming, is het zeer de vraag of de invoering van dit nieuwe systeem in 2027 haalbaar zal zijn.

2. Belasting op opstallen en landbouwgrond vanaf 2027

Het lijkt erop dat de waardestijging van opstallen en landbouwgrond pas afgerekend hoeft te worden op het moment van vervreemding. Opstallen op NSW-landgoederen worden dan belast op basis van hun opbrengsten. Dit heeft enkele essentiële gevolgen:

• Het systeem van fiscale aftrek wordt in feite opnieuw geïntroduceerd, maar dan in een veel uitgebreidere vorm dan toen er sprake was van fiscale monumentenaftrek. Het is de vraag of de belastingdienst zich hierop in vier jaar tijd kan voorbereiden. Dit zou ook kunnen betekenen dat de invoering verder wordt uitgesteld, of dat er flink wordt gesneden in de mee te nemen kosten.
• In het voorgestelde systeem worden alleen de opstallen van het landgoed belast op netto opbrengsten. De werkelijke kosten van het landgoed en de buitenplaats bevinden zich vaak in het onderhoud van natuur en historische parken, vooral in drukke gebieden. Omdat deze kosten vrijgesteld zijn onder de NSW, zouden ze buiten de verrekening vallen. Het wegnemen van de vrijstelling zou dan nodig zijn om de kosten mee te kunnen nemen in de verrekening. Een alternatief zou zijn om de opstallen die onder de NSW gerangschikt zijn ook vrij te stellen, aangezien de opbrengsten (voornamelijk) worden gebruikt voor het in stand houden van beleefbare natuur en cultureel erfgoed.

3. Afrekening over waardestijging bij NSW-gerangschikte elementen

In het voorgestelde systeem zou er in principe afgerekend moeten worden over de waardestijging van opstallen. Echter, als het gaat om NSW-gerangschikte elementen (die gerangschikt zijn vanuit het belang voor de gemeenschap om dit als eenheid te bewaren), zou afrekening over waardestijging achterwege moeten blijven zolang aan de NSW-rangschikkingsvoorwaarden wordt voldaan.

4. Bij belasting (bij verkoop) van de eventuele waardestijging zou eveneens rekening gehouden moeten worden met de inflatie.

5. Bovendien wordt bij de bepaling van de waardestijging in principe uitgegaan van de oorspronkelijke WOZ-waarde. Bij NSW-gerangschikte opstallen wordt voor de WOZ-waarde echter uitgegaan van de werkelijke vergelijkingswaarden, waarbij omliggende grond wordt afgetrokken. Vervolgens worden er nog extra NSW-kortingen toegepast, afhankelijk van de ouderdom en grootte van het landgoed, en eventueel in verband met een als monument gerangschikt park. Daarom is de WOZ-waarde als uitgangspunt voor het vaststellen van de waardestijging van NSW-opstallen geen juiste optie.

Tijdelijke oplossing tot 2027

Zoals eerder vermeld, zal de huidige Box 3-belasting in veel gevallen tot 2,5 keer het bedrag van 2022 bedragen voor landgoedbeheerders. Dit is al aanzienlijk hoger dan in 2018. Deze verhoging kan beheerders verrassen en in de problemen brengen. Inmiddels heeft de Advocaat-Generaal van de Hoge Raad aangegeven dat het rechtsherstel tekortschiet en vermoedelijk niet houdbaar is in een procedure bij de Hoge Raad. Onder andere hoogleraar Philippe Albert is van mening dat dit standpunt ook geldt voor de tijdelijke vermogenstaks (de huidige Box 3-belasting). Dit betekent dat het relevant is voor betrokkenen om bezwaar te maken tegen de opgelegde aanslag voor 2023 als er nog geen aanpassingen zijn doorgevoerd.

Wat nu te doen

Dit zou kunnen betekenen dat, na een bezwaar, de beheerders die kunnen aantonen dat werkelijke opbrengsten sterk afwijken van het fictief rendement, wellicht belast worden op basis van het werkelijk rendement. Hierbij spelen dan ook de bovengenoemde punten voor vanaf 2027 weer een rol. Het is ook belangrijk om te beseffen dat het hier niet alleen gaat om 2500 beheerders van natuurgebieden en cultureel erfgoed, maar vooral ook om het belang van de miljoenen bezoekers van deze natuurgebieden. Regelmatig genieten van de natuur heeft namelijk een positief effect op de gezondheid en daarmee op de kosten van de gezondheidszorg. Daarom moet dit beleefbaar blijven. Bovendien zal er bij NSW-landgoederen netto niet veel overblijven om te belasten. In dat geval kan de belastingdienst zich beter concentreren op belastingbetalers waar wel wat “te halen valt”. Om die reden zou het ook voor de belastingdienst verstandig zijn om de gehele vrijstelling voor NSW-gerangschikte opstallen nu al mee te nemen.