Gerrit Berends, Van Punt tot Mijl, Zeist 2017
Boeken van auteurs met een (soms levenslange) fascinatie voor een bepaald onderwerp roepen bij mij altijd grote bewondering op. Van punt tot mijl is zo’n boek. Deze publicatie bevat een breed overzicht van alle maten die in gebruik waren in de voorafgaande eeuwen voor de invoering van de standaardmaat de meter in 1821. Het is een vrijwel volledige verzameling en vergelijking van de toen gebruikelijke lengtematen in Nederland. Rijk geïllustreerd en met meer dan 80 overzichtelijke tabellen. Terecht kan dit boek als een onmisbaar en uniek naslagwerk worden gezien en is een must have voor bouwhistorici en restauratie-architecten die bij hun werkzaamheden te maken hebben met oude (lengte- of afstands-)maten.
Op de flaptekst van dit boek is te lezen dat wij nu weliswaar vertrouwd zijn met centimeters, meters en kilometers maar dat dit vroeger en overal totaal anders was. Toen hanteerde men duimen, voeten, ellen, roeden en mijlen. Deze maatvoering gold voor de landmeting maar ook in de bouw. Verder kende men aparte maatstelsels voor de dijkbouw, de turfwinning en de scheepsbouw. Wat dit systeem bijzonder complex maakte, was dat de lengte van deze eenheden in elke stad of regio weer anders was. Een Amsterdamse voet had bijvoorbeeld een andere lengte dan een Deventer houtvoet. En de Bossche roede verschilde beduidend van de Rijnlandse roede. Dat dit vaak tot fouten en misverstanden leidde mag duidelijk zijn en de auteur somt er meerdere in dit onderzoek op. Hoe meer men zich realiseert tot welke grote fouten het vroegere systeem leidde, hoe gelukkiger wij ons nu mogen prijzen met ons uniform maatstelsel.
In de onderzoeksliteratuur komt dit onderwerp er doorgaans zeer bekaaid af. Met het verschijnen van dit boek komt daar een einde aan. De mijl heet naar de Romeinse, want die telde mille (= duizend) passen (twee stappen) van elk vijf Romeinse voeten. Sinds de 16de eeuw werden de mijlen echter uitgedrukt in de breedtegraad. Ook in ons land is de Romeinse voet gebruikt, want in Nijmegen is een maatstokje van die lengte gevonden. Karel de Grote voerde in 794 nieuwe standaarden in voor het stelsel van maten, gewichten en munten. Over de lengte van zijn voetmaat wordt verschillend gedacht. In het boek worden oudere en nieuwe inzichten vergeleken en wordt een daarvan met nieuw bewijs gestaafd.
Uit talloze bronnen zijn de gegevens over maten bijeengebracht, geanalyseerd en overzichtelijk in meer dan tachtig tabellen gepresenteerd. De lengten van de maten zijn omgerekend in kilometers, meters en millimeters zodat onderlinge vergelijking mogelijk is. Van ruim 1200 plaatsen en gebieden worden de daar gebruikte maten vermeld. Ook later in onbruik geraakte maten komen aan de orde, zoals de Hollandse voet en de voorling. Dit maakt deze publicatie tot een uniek en cruciaal werk voor bouw- en kunsthistorici, geschiedkundigen en archeologen. RD
Van Punt tot Mijl is een integraal gebonden boek dat de auteur in eigen beheer heeft uitgegeven. Het telt 200 pag. en is zeer rijk gedocumenteerd met foto’s, kaarten en tabellen.
ISBN 978-90-827474-0-9. Prijs: € 69,50 (excl. verzendkosten) te bestellen via www.vanpunttotmijl.nl of een bestelmail naar vanpunttotmijl@gmail.com