Veel mensen raken na hun pensionering geïnteresseerd in hun familieherkomst en zijn dan niet meer weg te slaan uit archieven. Zoiets geldt ook voor Peter de Jong. Vanwege zijn genealogisch interesses schreef hij over het dorp Spijk en een over de verdwenen heerlijkheden rond Gorinchem. Dit laatste onderzoek vormde de basis voor dit boek waarin hij het verdwijnen van de 250 heerlijkheden in de provincie Zuid-Holland behandelt. De dikte van dit boek verraadt een veelomvattend onderzoek en niet eerder werd dit onderwerp op een verbindend wijze onder de loep genomen. Over hun oprichting en functioneren is meer gepubliceerd. Het afschaffen van de heerlijkheden in 1798 en wat toen met rechten, bezittingen en andere aanspraken gebeurde, staat in dit boek centraal. Van die oude rechten resteert niet meer dan hier en daar nog wat folklore of een lokale traditie. Overigens speelt een deel van de vele honderden families die in de boek worden genoemd als eigenaren, ook een rol op talrijke KBL in Zuid-Holland en daar buiten. Van macht naar folklore legt de onderlinge verbintenissen bloot, gaat in op de rol die adel en rijke burgers op heerlijkheden speelden, hoeveel land bij de heerlijkheid hoorde, hun inwonertal en hoe ze na verloop van tijd aan betekenis verliezen. Alfabetisch op heerlijkheid geeft De Jong informatie over opeenvolgende eigenaren tot in onze tijd. Er zijn nog altijd 75 heerlijkheden in Zuid-Holland met een getitelde man of vrouw. Incidenteel zijn er ook nog heerlijke bezittingen. Bij de vele foto’s in dit boek spelen talrijke KBL in Nederland een rol.
Na een beknopte inleiding over de geschiedenis van heerlijkheden, hun verschijningsvormen en samenhangende rechten, volgen beschrijvingen van de Zuid-Hollandse heerlijkheden die er in 1798 nog waren. Het boek sluit af met hoofdstukken over de heerlijkheden van de Oranjes, stadsheerlijkheden en heerlijkheden die voor 1798 al geen particulier eigendom meer waren. De genealogische belangstelling van de auteur komt tot uitdrukking bij de beschrijvingen van eigenaren en hun nageslacht. Verder geeft hij informatie over landerijen en (benoemings-)rechten. Bij voorbeeld op Heukelum dat in 1801 het eigendom wordt van Adriaan C. Fabricius. Hij kocht het voor 56.500 gulden van Justinus A. van Gennip. Tot dit bezit behoorde ook kasteel Heukelum bij Leerdam. Na zijn dood, deelden zes kinderen in de heerlijkheidsrechten maar uiteindelijk verkreeg Johan C.W. Fabricius, die op zijn oude dag de oude Bries werd genoemd, door vererving en koop alle rechten. Verder bezat hij ook de buitenplaats Houdringe bij De Bilt. Door erfenis krijgt Rudolf A. Van Heeckeren van Brandsenburg de heerlijkheid en na zijn dood zijn dochter Alexandra. Zij verkoopt het kasteel met land en rechten in 1988. Hoe goed zou het zijn als De Jong ook Noord-Holland en Utrecht onder handen neemt want dit boek legt interessante (familiale) verbanden bloot. Dit boek dingt mee naar de Ithakaprijs 2019. RD
Van macht naar folklore. Heerlijkheden in Zuid-Holland na de Franse Tijd is verschenen bij Picture Publishers in Woudrichem, telt 576 pagina’s en is een verzorgde hardcover uitgave, die voorzien is van 1.300 afbeeldingen.
Peter de Jong, Van macht naar folklore. Heerlijkheden in Zuid-Holland na de Franse Tijd, Woudrichem 2019.
ISBN 9789492576156 Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â
Prijs; € 39,95 (www.picturespublishers.nl)