In 2018 scheen van auteur Peter de Jong een indrukwekkend boek over de opkomst en vooral het verdwijnen van de aloude heerlijkheden in de provincie Zuid-Holland. Een heerlijkheid was een bestuursvorm die met geld te koop was en die de eigenaar bepaalde rechten in een dorp of omgeving gaf. Dit waren benoemingsrechten (koster, onderwijs, dominee), maar soms ook vormen van rechterlijke macht. In de Napoleontische Tijd en in de daarop volgende decennia verdween deze bestuursvorm en vergroeide het naar een wat folkloristisch voorrecht.
De Zuid-Hollandse uitgave maakte destijds al indruk vanwege het vele onderzoek dat er aan vooraf is gegaan, de vele prachtige foto en de mooie lay-out van het boek. Een soortgelijke prestatie is in enige jaren tijds nogmaals geleverd met dit boek over de Utrechtse heerlijkheden. Daarmee is de tussen haken geplaatste twee in de titel verklaard. Ook deze tweede uitgave van Pictures Publishers ziet er zeer verzorgd uit en staat vol interessante foto’s. Het is een aantrekkelijk boek waar men moeiteloos uren mee kan doorbrengen. Bij het doorbladeren en lezen van deze boeken kan ik mij niet helemaal aan de indruk onttrekken dat deze tweede uitgave wat beter in balans is dan deel I. Dat is ook te begrijpen, daar de inhoudsvorm en afbakening van onderwerpen geen tijd meer vergde en de auteur zich vooral op het verzamelen van de inhoud kon richten.
De Utrechtse heerlijkheden zijn alfabetisch ingedeeld. Liefhebbers van kastelen en historische buitenplaatsen kunnen met dit boek hun hart ophalen in deze provincie met de meeste kastelen en historische buitenplaatsen in ons land. Veel families die vanouds de titel ‘heer of vrouwe van’ bezaten werkten mee aan dit boek en voorzagen de auteur van recent genomen foto’s en informatie. Soms werd dat om onduidelijke redenen botweg geweigerd, dan weer sprak de auteur mensen die soms geen idee hadden of iemand binnen hun familie deze titel nog droeg of dat er nog enige betekenis aan werd gekoppeld. Telkens worden opeenvolgende ‘heren of vrouwen van’ opgesomd en waar mogelijk voorzien van een portret of foto. Dit boek maakt ook zichtbaar hoe de netwerken van adel en patriciaat zich in deze provincie vertakten en hoe zij zijn verzwagerd. Sommige namen komen vaak terug zoals die van Van Tuyll van Serooskerken, Van Dam, De Geer, Strick van Linschoten en Taets van Amerongen.
Al met al een bijzondere uitgave vol onbekende informatie die tegelijk aanvullend is op het leven en de bewoners/eigenaren van menige buitenplaats in Utrecht. Het wachten is nu nog op het deel Noord-Holland en Zeeland, want in de overige provincies kwam het fenomeen heerlijkheid minder algemeen voor dan in Utrecht en de beide kustprovincies. RD
Van Macht naar Folklore (2). Heerlijkheden in de provincie Utrecht na de Franse Tijd verscheen bij Picture Publishers. Het is een gebonden uitgave die 432 pagina’s telt en voorzien is van een goede index op namen van heerlijkheden alsmede een literatuuropgave. Het boek is zonder verzendkosten bij de uitgever te bestellen of bij uw boekhandel.
Peter de Jong, Van Macht naar Folklore (2). Heerlijkheden in de provincie Utrecht na de Franse Tijd
ISBN 978 94 92576 50 7
Prijs: € 39,95