Dat burgerinitiatieven soms van belang kunnen zijn voor buitenplaatsen bewijst het verhaal van de redding van Ockenburgh in Den Haag. Dat buiten is voor de poorten van de hel weggesleept en staat er nu puik bij, omringd door een groep liefdevolle buurtbewoners. Ook in Woerden vond een dergelijk proces plaats maar dan in de jaren ’80 van de vorige eeuw. Hier tegen de stadskern aan lag van oudsher een prachtige buitenplaats, die in de vroege 19de eeuw zijn vorm kreeg. Het raakte rond 1950 op drift en weer later dreigde er een situatie te ontstaan waarbij de gemeente, gedreven door woningnood en bouwvergunningsinkomsten, dit mooie park dreigde vol te bouwen. Dat was een situatie die vele inwoners van Woerden zich niet wensten en zij kwamen in grote getale in actie. Allerlei initiatieven werden genomen om dit te voorkomen en uiteindelijk werden de samenwerkende actiegroepen omgesmeed tot beheerstichting, die het nu op verantwoorde wijze beheert.
Het boek begint met een historisch overzicht van de landschappelijke ontwikkelingen en de vorming van deze buitenplaats rond 1824. In dat jaar kocht notaris Jacobus Bredius uit de boedel van Harm van Sluipwijk een ‘buitentuin’ met tuinhuis dat toen 7 hectare omvatte. Later verrees hier de villa Rijnoord, dat tot op heden nog wel tot het familiebezit behoort. Weer later breidde zoon Cornelis Bredius het bezit uit tot ruim 20 hectare. Alhoewel het park tegenwoordig Park Bredius of Landgoed Bredius wordt genoemd, is de oudere gebruiksnaam Batestein. Deze is afkomstig van een riddermatig huis te Harmelen dat zo werd genoemd. Door een echtelijke verbintenis tussen een Bredius en Brigitta van Sorgen, die familiaal verbonden was met de eigenaren van Huis Batestein, kwam de naam hier in gebruik voor een hofstede. Het ‘echte’ Batestein werd in 1847 gesloopt, maar de naam leefde in Woerden voort.
De onrust begint met de verkoop van een stuk land aan het Gereformeerde Weeshuis om er enige tijd later een bejaardenhuis op te bouwen. De gemeente Woerden speelt hierbij een actieve rol en krijgt hebzucht. De onteigeningskaart wordt getrokken, ook omdat de stad na bestemmingsplanwijzigingen hier woningbouw wil realiseren. Dit proces wint Woerden, waarna eigenaar A.A. Bredius zich verbitterd terugtrekt op zijn kasteel Hernen te Bergharen. De gemeente zinde op huizenbouw en dus op inkomsten, maar dat liep uit op ambtelijke geschillen, rechtszaken mede als gevolg van allerlei burgerinitiatieven tegen de bebouwing van het rijke natuurgebied. Dit boeiende reddingsverhaal en de geschiedenis van dit buiten zijn de centrale onderwerpen van dit goed gedocumenteerde boek, vol aantrekkelijk beeld. Talloze Woerdenaren koesteren deze buitenplaats en die liefde is ook in dit boek voelbaar. Goed geschreven, uitstekend gedocumenteerd en met veel aandacht voor de bijzondere natuur- en sociale waarde van dit domein. Voor iedere lezer wordt eens te meer helder hoe waardevol deze en zoveel andere buitens in ons land zijn. RD
Van Batestein tot Bredius. Meer om Cieraet als Gebruijck telt 148 pagina’s en vele mooie foto. Het is een gebonden uitgave en is in eigen beheer door Stichting Landgoed Bredius uitgegeven.
Ed van Keimpema, Anton Nuijten en Dammis van ’t Zelfde, Van Batestein tot Bredius. Meer om Cieraet als Gebruijck, Stichting Landgoed Bredius 2020.
ISBN 9789090337968
€ 19,95