Tehuis gezocht voor bijzondere citrusboompjes

door Lenneke Berkhout

Net geënt
Kees Beelaerts van Blokland, groenspecialist en gepassioneerd citrusliefhebber, wijst op de twee geënte citrusboompjes in de serre van zijn fraaie buitenplaats Vreedenhorst in Vreeland. ‘Die enten heb ik vanmorgen opgehaald in de oude en de nieuwe hortus in Utrecht. De boompjes waar de enten van genomen zijn, waren oorspronkelijk afkomstig van paleis Soestdijk. Van daaruit zijn ze naar het Cantonspark in Baarn verhuisd en later naar de Utrechtse hortus. Die boompjes zijn meer dan 100 jaar uit en moeten wat mij betreft bewaard blijven. Daarom heb ik een entje gevraagd om te waarborgen dat er een tweede exemplaar met hetzelfde genetisch materiaal is.’

Collectie van Dirk Perdijk
In 2009 nam Kees Beelaerts de zorg op zich van een collectie van 120 oude soorten citrusboompjes. Deze collectie was in de loop der jaren bijeengebracht door Dirk Perdijk, die al vanaf jonge leeftijd enten van bijzondere citrusboompjes verzamelde. Nadat Perdijk op verzoek van de graaf en gravin van Hannover hun bijzondere collectie citrusboompjes op het Bloemeneiland Mainau in het Bodenmeer had gesnoeid, kreeg hij toestemming om van het snoeiafval enten te nemen. Zo groeide zijn eigen collectie. Toen Perdijk wegens gezondheidsproblemen de boompjes niet meer kon onderhouden, schoot Kees Beelaerts te hulp. Het verzorgen van de boompjes deed hij met liefde, maar het overwinteren in een (te) kleine kas was ieder jaar weer moeizaam. Een betere locatie was dringend nodig. Hij besloot de collectie onder te brengen in de Stichting Behoud Citruscollectie en een oproep te doen voor een nieuwe bestemming van de citrusboompjes.

In bruikleen op een landgoed
De eigenaren van Vollenhoven in De Bilt reageerden op de oproep en zo kwam de collectie in bruikleen daar terecht en vond de collectie er jarenlang een goed onderkomen. In 2018 besloot men echter de volledige collectie weer terug te geven. Inmiddels staat de collectie op Klarenbeek bij Apeldoorn. ‘Ook dat zijn hele enthousiaste mensen en daar ben ik erg blij mee’, aldus Kees.

De collectie is nu wederom in bruikleen gegeven. Kees vertelt dat die bruikleenovereenkomst inhoudt dat het genetisch materiaal van de collectie eigendom blijft van de stichting en dat een bestuurslid altijd toegang houdt tot de citrusboompjes. De stichting zal de boompjes echter niet terugeisen, tenzij de collectie naar het oordeel van een deskundige niet goed wordt verzorgd. Vanzelfsprekend mag degene die de collectie in bruikleen heeft de boompjes niet verkopen of naar een andere locatie brengen. De collectie moet op de buitenplaats blijven. Inmiddels staat er een tweede collectie bijzondere boompjes die Kees zelf heeft geënt en opgekweekt in bruikleen op Huis Landfort in Megchelen.

Schaduwcollectie van kleine collecties
Nederland heeft een nationale plantencollectie citrus die voor een belangrijk deel in de tuinen van Het Loo staat. Het Loo is de nationale collectiehouder. Waarom dan toch een Stichting Behoud Citruscollectie? ‘De collectie van Het Loo is de mooiste die ik ken’, aldus Kees Beelaerts. ‘Het Loo heeft echter keuzes moeten maken. Zij hebben de grote collecties citrusplanten geïnventariseerd en gedupliceerd tot en met de 18e eeuw binnen het gebied dat nu Nederland is. Dat betekent dat kleine collecties uit de 19^de eeuw en begin 20^ste eeuw niet meegenomen zijn. Ook citrusplanten uit gebieden die vroeger tot De Nederlanden behoorden, zoals België of bezittingen van het Huis van Oranje net over de Duitse grens, vallen niet onder de nationale collectie. De Stichting wil graag ook die citrusboompjes dupliceren via enten en zo een schaduwcollectie opbouwen om het unieke genetisch materiaal te behouden. Op de Fraeylemaborg te Slochteren staan bijvoorbeeld drie oranjebomen, die op een foto uit 1908 al voorkomen. Die hebben wij gedupliceerd en staan nu op Huis Landfort.

Website met accent op cultuurhistorie
‘Ruben Ruyten, eigenaar van landgoed De Gelderse Toren in Spankeren, en ik willen graag een echt wetenschappelijke collectie vormen. Door gebrek aan menskracht en middelen is dat nog niet gelukt. De stichting ontvangt geen subsidie en alles wat we doen is vrijwilligerswerk. Zo willen we graag een website maken waar alle informatie over onze collectie te vinden is. Niet alleen over de verschillende soorten, maar vooral ook over de cultuurhistorie van de soorten. We hebben de plantdossiers al klaar liggen, met bijvoorbeeld een bijzonder verhaal over bloedsinaasappelen. We zoeken een vrijwilliger die een website voor ons wil bouwen en vullen. Dus als iemand daar belangstelling voor heeft, is hij/zij meer dan welkom!’

Enten en tehuis gezocht
De stichting blijft op zoek naar bijzondere citrusboompjes. ‘Wanneer u dit leest en vermoedt een bijzonder exemplaar te bezitten of ergens te weten, stelt de Stichting Behoud Citruscollectie het zeer op prijs als u contact opneemt. Mocht dit tot een ent leiden, dan gaat deze deel uitmaken van de nieuwe collectie die Kees al weer aan het opbouwen is. Voor die nieuwe collectie zoekt de Stichting weer een passende locatie. ‘We hebben zulke bijzondere, oude siercitrussoorten die alleen maar kunnen bestaan op KBL. Laten we die oude soorten, dat oude genenmateriaal dan ook gebruiken in plaats van een moderne soort. Wat is nou mooier dan dat je die oude soorten die cultuurhistorisch gezien bij Nederland horen, gebruikt en laat zien op een historische plek.’

U bereikt Stichting Behoud Citruscollectie via Kees Beelaerts van Blokland kees@beelaertshistorischgroen.nl of mob. 06 551 840 13