Door Arian de Goede
november 2018
Na mijn opleiding meubelmaker aan het Hout- en Meubileringscollege (HMC), waar ik de specialisatie meubelrestauratie heb gedaan, wilde ik verder studeren. Daarom ben ik het Kanaal overgestoken naar Engeland, om te gaan studeren aan het West Dean College.
In zuid-Engeland, in de provincie West Sussex, ligt het landgoed West Dean. Dit bijna 2500 hectare grote landgoed wordt gekenmerkt door vergezichten, glooiende groene heuvels met schapen en uitgestrekte bossen. Midden op dit uitgestrekte landgoed bevindt zich West Dean House. Het huidige huis is in neogotische stijl gebouwd en dateert uit 1804, maar in geschriften uit 1086 wordt al gesproken over een West Dean House. Het landgoed geniet onder meer bekendheid door de mooie prijswinnende tuinen en arboretum, die jaarlijks veel bezoekers trekken.
West Dean is voornamelijk bekend door West Dean College, Arts and Conservation, dat werd opgericht dankzij de visie van een buitengewone man, Edward James (1907-1984), een groot kunstliefhebber, dichter en schrijver. Een deel van het enorme fortuin dat hij erfde, stelde hij beschikbaar aan bevriende kunstenaars, zoals Salvador Dalí, Pavel Tchelitchew en René Magritte. Hij ondersteunde de kunstenaars daarmee in hun ontwikkeling en bouwde een van de belangrijkste surrealistische kunstverzamelingen op. James had een passie voor traditionele erfgoed- en ambachtsvaardigheden en vond dat die niet verloren mochten gaan. Met de oprichting van de Edward James Foundation heeft hij hier invulling aan gegeven. Hij richtte deze stichting op waarmee creatieve talenten kunnen worden ontdekt en ontwikkeld. Een plek waar men cultuur kan verspreiden door middel van het onderwijzen van ambachten en het behoud van kennis die anders misschien zou worden vernietigd of vergeten. Een unieke plek voor kunst- en ambacht liefhebbers, een school met een missie.
Op West Dean komen studenten van over de hele wereld bijeen om zich te verdiepen in uiteenlopende conserveringsdisciplines, het bouwen van historische instrumenten of om er de opleiding beeldende kunsten te volgen. Naast de fulltime master, bachelor en FdA programma’s wordt er het hele jaar door een groot scala aan korte cursussen gegeven. De beeldende kunstenopleiding richt zich onder andere op schrijven, beeldhouwen, schilderen en het maken van historische snaarinstrumenten.
De School of Conservation is onder te verdelen in de afdelingen: boeken en papier, keramiek, metaal, uurwerken en meubels. De nadruk ligt op praktijkervaring opdoen. De studenten kunnen veel uren maken want alle werkplaatsen zijn zeven dagen per week van ‘s ochtends 7.00 uur tot ‘s avonds 10.00 uur geopend.
De verschillende afdelingen werken nauw samen. De kast van een klok gaat naar de meubelafdeling, het beslag naar de metaalafdeling en de klokafdeling werkt aan het uurwerk. De klassen zijn klein, wat weer leidt tot veel persoonlijke aandacht van de docenten en het wordt aangemoedigd om bij elkaar de werkplaats binnen te stappen. Regelmatig worden er gastdocenten en andere experts ingevlogen voor het leren van specialismen zoals houtsnijden, smeden en vergulden. Zo wordt een brede basis gelegd voor verschillende vaardigheden en het zich eigen maken van het ambacht. Naast veel praktische vaardigheden die de studenten wordt bijgebracht is er ook een uitgebreid laboratorium met deskundige docenten die zorgen voor kennis tot op moleculair niveau van verschillende desintegratie processen. De objecten waar aan gewerkt mag worden zijn afkomstig uit musea, van West Dean zelf of uit particuliere collecties.
Een andere succesfactor van deze opleiding is de locatie. Het landgoed ligt redelijk afgelegen, wat zorgt voor een rustige en vredige sfeer, een mooi uitzicht en frisse lucht. Het huis zelf met de indrukwekkende stijlkamers en de grote kunstcollectie biedt een overvloed aan inspiratie. Voor de studenten die van ver komen, (de meeste), zijn een vijftal huizen vlakbij de school ingericht als studentenhuisvesting. De school biedt ook catering aan, zodat de studenten zich helemaal op hun opleiding kunnen focussen. Het is een bijzondere ervaring zo intiem samen leven, wonen, werken en leren met gelijkgestemde zielen.
Vorig jaar heb ik het FDA niveau afgerond, een niveau 5 opleiding, die in Nederland een Associate Degree of AD zou heten. Momenteel zit ik in mijn graduate jaar (op niveau 6, gelijk aan HBO). Of ik hier volgend jaar doorga met mijn master laat ik nog even in het midden.
In Nederland wordt nog vaak over ‘restauratie’ gesproken, op West Dean leren we conserveren. Het verschil zit hem erin dat we op West Dean, naast de ambachtelijke kennis van het restauratie vak, ook de wetenschappelijke kant van het plaatje leren kennen. Ik leer over het belang van uitgebreid onderzoek, noodzakelijk om de juiste behandeling te bepalen. Daarnaast gaan we verouderingsprocessen tot op moleculair niveau begrijpen en leren we wat er aan te doen is. Door het begrijpen van deze processen leren wij veel over preventie; de oorzaak aanpakken in plaats van symptomen.
Momenteel werk ik aan een staand horloge uit het einde van de 18de eeuw. Het object is zeer waarschijnlijk een marriage van kast en uurwerk. Dat betekent dat deze kast niet specifiek voor dit uurwerk is gemaakt. Het kan dus zijn dat een van de twee ouder is. De maker van de kast is onbekend maar dat is niet ongewoon. De maker van dit uurwerk is wel bekend, William Porthouse 1706-1790. Klokkenmakers waren toch wat beter georganiseerd wat betreft documentatie. Het uurwerk gaat worden nagekeken door iemand van de klokkenafdeling maar ligt op dit moment nog te wachten. De klokkenafdeling is aan het einde van de gang, en omdat de school erg klein is kent iedereen elkaar. Het is dan ook makkelijk om even binnen te stappen als je een vraag hebt. Deze samenwerking is heel waardevol, een klokkenmaker kijkt heel anders naar een klok dan een meubelmaker.
Dit object is een mooi exemplaar, maar Nederlandse klokkasten vind ik over het algemeen mooier dan Engelse. De kast verkeert in een redelijke staat maar er zijn wat mankementen. Zoals bij elk project ben ik begonnen met een onderzoek, fotodocumentatie en het maken van een verslag. Daarin een uitgebreide beschrijving van het object en de mankementen, vergezeld van een aantal mogelijke behandelingen. Variërend van terughoudende tot redelijk ingrijpende opties. Vervolgens wordt er in overleg met de klant een behandeling gekozen. In dit geval heb ik onderzoek moeten doen naar schimmels in de afwerkingslaag. Hiervoor heb ik verschilde proeven gedaan waaronder een FTIR spectroscopie onderzoek in het lab. Voor de gescheurde massief mahonie panelen kwam de MA scriptie van een voormalig student goed van pas.
Inmiddels ben ik bezig met de behandeling van het object en ik ben over het algemeen blij met de resultaten tot dusver, maar er zijn ook dagen waarin je weinig vorderingen ziet. Dit vooral omdat er veel tijd gaat zitten in het maken van proefjes en proefopstellingen. Er wordt geen harde deadline gesteld, omdat alle objecten zo verschillend zijn. De docent volgt je vorderingen heel nauwlettend omdat het zulke kleine klassen zijn. Het is een dure opleiding. Ik heb echter het voorrecht dat meerdere fondsen mij steunen. Dit stimuleert en motiveert mij om er zoveel mogelijk uit te halen, ook om mij later voor het behoud van cultureel erfgoed te kunnen inzetten.
Zie ook: De documentaire uit 1978 van George Melly: The Secret Life of Edward James