10 september 2018, Conrad Gietman
Een week lang de mogelijkheid hebben om in alle vrijheid al ‘s ochtends in alle vroegte in je eentje door een eeuwenoud huis rond te lopen, zeldzame manuscripten in te kijken en wandelingen te maken rond de slotgracht en in de tuin – welke kastelenliefhebber zou dat niet willen? Studenten van de Rijksuniversiteit Groningen hadden 18 tot 22 juni 2018 die mogelijkheid op Huis Middachten. Na ontvangst door conservator Nicolaas Conijn en rentmeester Age Fennema, een rondleiding door het huis, tuinen en het landgoedbedrijf ving hun onderzoek op het landgoed aan.
Het was het vijfde achtereenvolgende jaar dat studenten Landschapsgeschiedenis een veldpracticum op Middachten konden volgen. Inmiddels vormt het veldpracticum het bijna traditionele sluitstuk van een reeks colleges op locatie. De onderzoeksthema’s van het practicum waren de afgelopen jaren heel afwisselend. Zo deden studenten onderzoek naar personeel en pachters, agrarische structuren, reizen naar Middachten en de portretcollectie op het huis. Dit jaar richtten ze zich op de grenzen van het landgoed én op de presentatie van huis en tuin door de eeuwen heen.
Een onderzoek op locatie is een spannende aangelegenheid. Soms worden mooie ontdekkingen gedaan, maar de resultaten kunnen ook tegenvallen. Studenten moeten leren snel te ontdekken welke onderzoeksroutes weinig vruchtbaar zijn en deze waar mogelijk vervangen door een andere invalshoek. Het is een uitdaging niet alleen onderzoek te verrichten, maar ook de uitkomsten binnen korte tijd te verwerken tot een presentatie en een verslag. Ook dit jaar zagen de studenten zich voor veel uitdagingen gesteld. Toch lukte het ze om op vrijdag twee enthousiaste presentaties te geven aan hun medestudenten en docenten en aan gastheer Franz Graf zu Ortenburg.
De studenten die de grenzen van Middachten onderzochten, lieten in hun presentatie en dikke onderzoeksverslag zien hoe de omvang van het landgoed tussen 1729 en 2017 bijna verdubbelde tot een kleine duizend hectare – een uitbreiding die voor een belangrijk deel terug te voeren valt op de aankoop van ruim vierhonderd hectare grond in de Havikerwaard in 1823. In specifieke deelgebieden was sprake van sterke fluctuatie van het bezit door aankopen, verkopen en ruilingen. Aan de zuid en zuidoostelijke rand van het landgoed had de veranderende loop van de IJssel sterke invloed op de locatiekeuze van bezittingen, zoals die aan de overzijde van de rivier.
De andere groep studenten onderzocht de presentatie en beeldvorming van huis en tuin. Een belangrijk moment in dat verband was het in opdracht van de heer van Middachten in 1725 op de markt brengen van een reeks gravures. Ook in latere eeuwen bleef het kasteel en zijn omgeving een bron van inspiratie voor kunstenaars. Bijvoorbeeld voor Louis Couperus, die na een wandeling door de bossen bij De Steeg eens opmerkte: ‘Er zijn hier kastelen en ridderhuizen, die nog staan, grootsch en traditierijk binnen hunne grachten en hunne wijde parken en een legende of sage omwademt iedere boom of steen’. Je hoeft geen schrijver te zijn om op Middachten ook in 2018 iets van die sfeer te ervaren.
Het veldpracticum op Middachten wordt verzorgd door prof. dr. Hanneke Ronnes en dr. Conrad Gietman, beiden verbonden aan het Kenniscentrum Landschap van de Rijksuniversiteit Groningen (bijzondere leerstoel ‘Historische buitenplaatsen en landgoederen’). Wilt u meer weten over het kenniscentrum én de bijzondere leerstoel, kijk dan op https://www.rug.nl/research/kenniscentrumlandschap/hoofdpagina/kenniscentrum_landschap of mail naar c.a.m.gietman@rug.nl.