Nooit geweten dat de h in de naam De Essenburgh een 20ste-eeuwse toevoeging is. De familie Sandberg, lange tijd eigenaar van dit omvangrijke landgoed, zag zich aan het begin van de 20ste eeuw gedwongen, mede door hoge overdrachtsbelastingen, hun familiebezit te verkopen. Nieuwe eigenaresse werd Johanna (Jeanne) Goekoop-de Jongh (1877-1946), weduwe van Eliza Herman Goekoop. Dat was een zeer vermogende vastgoedeigenaar en als grootgrondbezitter speelde hij een vooraanstaande rol in Den Haag. Hij bewoonde als eigenaar het Catshuis en was daarnaast een fervent amateurarcheoloog. Johanna, zijn tweede vrouw, was de eerste gepromoveerde vrouwelijke kunsthistoricus ter wereld. Zij komt in dit boek als een eigenzinnige dame naar voren, die zeer wist wat ze wilde. Een voorbeeld daarvan is de anekdote die haar tuinbaas wel vertelde. Toen hij namelijk een keer over opslag begon, reageerde ze met de opmerking: “ik gun het je wel, maar je krijgt het niet”. Eerder had Sandberg verboden om de naam Essenburg te blijven gebruiken. Dit vormde voor Goekoop-de Jongh geen belemmering. Ze plakte gewoon een h achter de naam, dat bovendien nog wat chiquer stond. Dit en talloze andere verhalen bevat deze degelijke en tegelijk lezenswaardige studie van Martijn Pijnenburg (1987). In zijn jeugd raakte hij verslingerd aan de mooie buitenplaats en vervolmaakte die band met dit prima boek.
Pijnenburg behandelt de geschiedenis van De Essenburgh op de gangbare wijze namelijk chronologisch door met de vroegste eigenaren te beginnen, aandacht te schenken aan de ontwikkeling van dit Veluwse landgoed, de pachtboerderijen te bespreken en te eindigen met een beschrijving van de huidige situatie en bewoners. Dit onderdeel heeft wel wat weg van het boek dat Jan ten Hove schreef over Arnichem, waarmee hij in 2018 de sKBL Ithakaprijs won. Arnichem werd in de 20ste eeuw het eigendom van de Orde der Augustijnen. Iets soortgelijks vond op De Essenburgh plaats. In 1950 werd het aangekocht door de Norbertijnen van de Abdij van Berne te Heeswijk-Dinther. Daar puilde de abdij destijds uit en was uitbreiding zeer wenselijk. Na een zoektocht waarbij Keppel en andere kastelen en buitenplaatsen werden bekeken, koos de abt van Berne uiteindelijk voor aankoop van De Essenburgh. Tegelijk kocht hij daarmee een zwaar onderkomen en uitgeleefd geheel, daar het tijdens de Tweede Wereldoorlog in handen van de bezetter was geweest. Die gingen er weinig zachtzinnig mee om. De circa twintig Norbertijnen die zonder overleg aangewezen werden om naar De Essenburgh te verhuizen, besteedden jaren aan het opknappen en restaureren van deze eeuwenoude buitenplaats. Nu is het in gebruik als een gastvrij huis, deels als hotel en deels als klooster/vormingscentrum. Een bijzondere geschiedenis op de Veluwe en specifiek over deze bijzondere en eeuwenoude buitenplaats is hiermee op een uitstekende wijze ontsloten. RD
Rijke baronnen en bezitloze paters. 375 jaar De Essenburgh is een gebonden uitgave van Berne Media, de uitgeverij van de Abdij van Berne. Het telt 274 pagina’s en vele foto’s. Te bestellen via www.berneboek.com
Martijn Pijnenburg, Rijke baronnen en bezitloze paters. 375 jaar De Essenburgh, Heeswijk-Dinther 2020.
ISBN 978 9089 723 826
Prijs: € 29,95