Door Sterre ter Beek
Marijke de Bruijne is historisch textielrestaurateur. Zij restaureert in opdracht van Kasteel Heeswijk een zeventiende-eeuwse Chinese gordijnschildering. Ik ga met haar en met directeur Luc Eekhout in gesprek over deze bijzondere klus.
Luc Eekhout is sinds tien jaar directeur van Kasteel Heeswijk en weet alles over de historie. Hij vertelt over de herkomst van de gordijnschildering. ‘In de negentiende eeuw woonden er twee generaties baronnen op Heeswijk. Ze hadden het kasteel in 1835 gekocht en waren echte collectioneurs. Rond 1870 besloten ze dat Heeswijk een eetkamer in chinoiseriestijl zou krijgen. Hiervoor kochten ze vier Chinese zijdeschilderingen uit de zeventiende eeuw, die ze lieten samenstellen tot raamgordijnen.’
Restauratie noodzakelijk
Oorspronkelijk zijn de zijdeschilderingen waarschijnlijk een kamerscherm geweest. ‘Ze hadden zwaar te lijden onder hun nieuwe gebruik als gordijn en dat is nu aan alles te merken. De verf begint los te laten en de zijde is aan het verteren’, vertelt Luc. ‘Dan kom je voor een keuze te staan. Wil je het gebruik handhaven of zoek je een alternatief?’ Hij besloot een replica te laten maken én het origineel te conserveren op vlakke panelen. De replica komt in de eetkamer te hangen en het origineel wordt na de restauratie achter museumglas getoond. In het torenkamertje van het kasteel kunnen ze dan ook van dichtbij bekeken worden.
Textielrestaurateur
Marijke de Bruijne is door Luc Eekhout gevraagd om de Chinese gordijnschilderingen te conserveren. Ze heeft gestudeerd aan de Universiteit van Amsterdam en wilde na haar opleiding kunstgeschiedenis graag restaurateur worden. ‘Het werd mij al snel duidelijk dat het textiel moest worden, want daar was ik thuis altijd al mee bezig. Dat is echt mijn materiaal. Ik vind het gewoon heel fijn, zacht en warm’, zegt Marijke lachend.
Ze legt uit dat er bij textielrestauratie maar beperkte mogelijkheden zijn in vergelijking met schilderijrestauratie. ‘Bijvoorbeeld als het aankomt op retoucheren. Je kunt op textiel niet retoucheren, want er zijn eigenlijk altijd permanente gevolgen. Textiel is heel kwetsbaar en verkleurt snel. Tegelijkertijd ben ik weer verbaasd hoe mooi die oude stoffen vaak nog zijn.’
Licht als vijand
Volgens Marijke zijn kastelen en buitenplaatsen een moeilijke omgeving voor textiel. Er is meestal geen klimaatbeheer en gordijnen en stoelen staan vaak vol in het licht. ‘Licht is de grootste vijand van textiel’. Ze heeft het gevoel dat textiel, in tegenstelling tot schilderijen of andere kunstobjecten, soms wat wordt vergeten. ‘Bij grote restauratieprojecten is textiel vaak het laatste waar men aan denkt.’
Bij het restauratieproject op Kasteel Heeswijk ging het juist andersom. De restauratie van de gordijnen stond hier voorop. ‘De gordijnen zijn in de afgelopen 150 jaar veel blootgesteld aan zonlicht, maar verder zijn ze redelijk goed gebleven.’ De gordijnen zijn in 1995 al eens gerestaureerd en hiervan zijn alle rapporten bewaard; ook dat is bijzonder volgens Marijke.
Bekijk de restauratie
De Chinese gordijnschilderingen worden panelen geplaatst, zodat het textiel niet meer kan bewegen en dus niet kan breken. Vervolgens worden ze in een museumglas geplaatst in de torenkamer in chinoiseriestijl van Kasteel Heeswijk.
De restauratie van de Chinese gordijnschilderingen gaat in mei van start. Bezoekers van het kasteel kunnen Marijke de Bruijne dan aan het werk zien in een tijdelijk atelier naast de torenkamer.