door Asker Pelgrom
Nu ik een half jaar in dienst ben van de stichting Kastelen, historische Buitenplaatsen en Landgoederen is het tijd voor een tussenbalans. De zoektocht waar ik in het najaar aan begon, is beslist nog niet ten einde. Mijn komst bij de stichting viel samen met het tienjarig jubileum van sKBL. In dat decennium is veel bereikt. Veelzeggend is alleen al het feit dat het begrip ‘KBL’ niet meer weg te denken is uit het jargon in deze sector en het woord ‘buitenplaats’ bij een algemeen publiek brede ingang heeft gevonden. Minstens zo belangrijk is de hechte gemeenschap van donateurs, vrienden en andere relaties die de stichting aan zich heeft weten te binden.
Maar bij mijn aantreden werd me duidelijk dat we niet zelfgenoegzaam mogen worden. Daarvoor is onze verantwoordelijkheid voor dit kwetsbare, unieke erfgoed te groot. De afgelopen tien jaar is dankzij sKBL de zichtbaarheid van KBL sterk verbeterd. Maar om deze plekken echt op waarde te kunnen schatten, moeten ook de (verborgen) idealen en verhalen achter de buitenplaats toegankelijk en begrijpelijk worden gemaakt.
Bovendien kunnen we – alle inspanningen ten spijt – vaststellen dat Nederlandse KBL hun publiekspotentieel bij lange na niet halen. Ook sKBL moet er daarom voor waken niet voor eigen parochie te blijven preken en op zoek gaan naar nieuwe doelgroepen. Want, hoewel niet allemaal even toegankelijk en ontegenzeggelijk verbonden met de elitegeschiedenis, onze KBL hebben álle Nederlanders iets te zeggen. En voor bijna iedereen in ons land is er wel één binnen handbereik.
Nationaal Centrum
Vanuit deze overtuigingen begon ik als projectleider van een nieuw Nationaal Centrum voor de Nederlandse Buitenplaatscultuur, dat de rijkdom en betekenis van de Nederlandse buitenplaatscultuur in kaart moet brengen en toegankelijk (bereikbaar én begrijpelijk) moet maken, om zo de publieke waardering ervan te bevorderen.
Het denkproces waar ik nog middenin zit, gaat met voortschrijdend inzicht gepaard. Want doet – bijvoorbeeld – de naam ‘Nationaal Centrum’ wel recht aan wat we voor ogen hebben? We richten ons immers niet op een select publiek van specialisten, maar op een brede doelgroep. Ook voor mij persoonlijk is dat vanwege mijn academische achtergrond bij tijd en wijle nog steeds wennen. Bovendien ben ik nog altijd een nieuwkomer in de wereld van de buitenplaats en heb ik nog veel te leren.
Gelukkig weet ik me omringd door zeer betrokken en deskundige mensen die ieder vanuit hun eigen achtergrond en ervaring met me meedenken. In de beste traditie van de buitenplaats, die altijd een plek is geweest voor contemplatie en reflectie, voeren we samen het gesprek over een nieuwe koers van sKBL en de plaats daarbinnen van initiatieven die de waarden van historische buitenplaatsen voor het voetlicht moeten brengen. Daarbij denk ik aan mijn collega’s bij de stichting, aan het bestuur – met drie actieve, nieuwe leden – en aan een brede klankbordgroep van zowel buitenplaatskenners (eigenaren, beheerders, beleidsmakers en relevante experts) als externen die zinvol kunnen meedenken vanuit hun eigen expertise en ervaring.
Webinars
Naast alle denkwerk hebben we afgelopen najaar al een begin gemaakt met enkele concrete initiatieven, waaronder een reeks webinars met de titel ‘Hart voor de buitenplaats’. Het eerste seizoen van vier afleveringen bestond uit gesprekken met kleurrijke personen die, ieder vanuit een ander professioneel of persoonlijk perspectief, een bijzondere band met één of meer buitenplaatsen hebben. Het centrale thema in die gesprekken was de cruciale rol die de vele duizenden vrijwilligers spelen op Nederlandse buitenplaatsen.
Leuk nieuws is dat de reeks deze zomer een vervolg krijgt met een tweede seizoen. Daarin staan (particuliere) bewoners van buitenplaatsen centraal en de mogelijkheden en beperkingen die zij zien om hun buitenplaats op verschillende manieren met het publiek te delen. De reeks zal ook na 2025 worden gecontinueerd.
Twee andere projecten die op stapel staan hebben allebei betrekking op de historische buitenplaats Huis Landfort in Megchelen. Dat is geen toeval: behalve een prachtige werkplek voor mij persoonlijk is Huis Landfort voor sKBL een belangrijke showcase met landelijke uitstraling, die een waardevolle rol gaat spelen in onze plannen voor de toekomst.
Het uitgangspunt van de recente restauratie, bouw, renovatie en groene herinrichting (2017-2023) was namelijk Huis Landfort vorm te geven als nationale modelbuitenplaats. Talloze (kunst)historische en botanische aspecten verwijzen er naar andere historische buitenplaatsen in ons land. Daarmee biedt deze plek unieke kansen om het bredere verhaal over de Nederlandse buitenplaatscultuur aanschouwelijk te maken. In de nabije toekomst zullen we dat eerst doen aan de hand van een documentaire, en later dit jaar door het ontwikkelen van educatief materiaal aan de hand van exemplarische elementen uit het ensemble van huis, park en tuin.
Denk mee
Intussen denken en praten we verder over een herijking van de koers van sKBL en onze publieksinitiatieven. Van één ding zijn we daarbij alvast overtuigd: bij onze zoektocht hebben we ook u nodig. Om een begin te maken met onze dialoog, nodig ik u ten slotte graag uit om in deze woordwolk met een paar steekwoorden te reageren op de volgende vragen: Wat betekenen historische buitenplaatsen voor u? Wat maakt deze plekken wat u betreft uniek? En wat ervaart u als u op een buitenplaats bent?
Uw antwoorden zullen ons ongetwijfeld inspireren bij onze toekomstverkenning. Want we zijn ervan overtuigd dat we de waarde van deze unieke plekken sámen bepalen, en dit unieke erfgoed alleen op deze manier voor de toekomst zeker kunnen stellen.
