Tot aan de Reformatie was landbezit vaak een adellijk en kerkelijk gebeuren. Tijdens de 17de eeuw komen daar in Holland nog rijke kooplieden bij. De 80-jarige Oorlog schudde de verhoudingen in het nationaal grondbezit flink door elkaar, al bleef dit na de alteratie en in grote delen van ons land vaak een belangenspel van kerkelijke autoriteiten, adel en rijke burgers, ongeacht of ze nu protestants of katholiek waren. Dit boek licht iets van die complexe verhoudingen toe aan de hand van de geschiedenis van de oude parochie St. Anthonius Abt in het aan de Maas bij Den Bosch gelegen dorp Bokhoven. Dit was vanouds een heerlijkheid van het prinsbisdom Luik en een baronie waar in 1571 de katholieke baron Engelbert I van Lier van Immerseel het wereldlijk gezag uitoefende. Hij was eigenaar van het kasteel van Bokhoven, waarvan enkele delen resteren. Het kerkelijk gezag over Bokhoven lag echter bij de Norbertijner Abdij van Berne. Berne was een gehucht aan de Maas vlakbij Ammerzoden/Heusden. De abt van Berne benoemde zijn kloosterlingen als pastoor in onder andere de parochies van Vlijmen, Waspik, Engelen, Lith. Lithoijen en Bokhoven en dit recht oefenden zij eeuwenlang uit. Nog altijd woont een Norbertijn in Bokhoven.
Vanwege de band met het prinsbisdom Luik konden katholieken in Bokhoven hun geloof vrij ongestoord belijden en had het dorpje als vrijplaats een aantrekkingskracht op vele katholieken in de wijde omgeving. Ook priesters en rondzwervende kloosterlingen vonden hier tussen 1575-1630 een veilig heenkomen, al waren ook hier godsdienstige onenigheden nooit ver weg, waardoor de clerus regelmatig bescherming zocht op het veilige kasteel van Bokhoven. De Abdij van Berne is een dochterstichting van de Abdij van Mariënwaerdt (het huidige landgoed). Het werd in 1572 door de watergeuzen geplunderd waarna de kloosterlingen op de vlucht sloegen. Doordat de orde zowel een kloosterleven kent als zielzorg uitoefende op parochies wisten zij de Reformatie op wonderbaarlijke wijze te overleven. Zij werden hierbij wel geholpen door hun goede band met de Oranjes want meerdere vrouwelijke leden van die familie waren voor de geloofsomwentelingen ingetreden in het Norbertinessen klooster St. Catharinadal (De Blauwe Camer) te Oosterhout. De Abdij van Berne bestaat nog en is nu gevestigd in Heeswijk-Dinther. Het is de oudste kloostergemeenschap van ons land.
Al met al bedienen geestelijken van de Abdij van Berne Bokhoven sinds eeuwen. In dit boek leest men over de verhoudingen tussen kerkelijke en adellijke rechten, hoe zij over hun bevoegdheden onderhandelden en ruzieden. Hierbij gaat het over de armenzorg, benoemingen maar ook over huis- en landbezit. Soms lopen de ruzies zo hoog op dat geschillen moeten worden beslecht door de paus in Rome. Verder gaan de auteurs in op het kasteel, haar bewoners en haar ondergang en over de parochie en parochiekerk. Het kerkje van Bokhoven is een bezoek waard. Hier bevindt zich een van de mooiste grafmonumenten van ons land en is van de hand van Artus Quellinus. RD.
Pastoors Kasteelheren Maasboeren. 650 jaar parochieleven in Bokhoven is een uitgave van Berne Media. Auteurs zijn Frans van Gaal, Wies van Leeuwen, Kees van den Oord en Jac. Biemans. Het is een gebonden uitgave van 256 pagina’s.
Frans van Gaal e.a., Pastoors Kasteelheren Maasboeren. 650 jaar parochieleven in Bokhoven, Heeswijk-Dinther 2019.
ISBN 9789089723345
Prijs: € 35,-