Oorlogssporen op Oud-Poelgeest te Oegstgeest

Door Ruurd Kok
juni 2017

Veel kastelen en buitenplaatsen zijn vlak voor de Tweede Wereldoorlog in gebruik genomen door het Nederlandse leger. De grote gebouwen en bijgebouwen boden onderdak aan manschappen en materieel; de terreinen waren vaak goed af te sluiten en te bewaken. Dit lot trof ook kasteel Oud-Poelgeest bij Oegstgeest, dat in augustus 1939 gevorderd werd door het leger. Na de capitulatie nam de Duitse bezetter intrek in het kasteel en in mei 1945 verrees op het kasteelterrein het kampement van de Canadese bevrijders van Leiden en Oegstgeest. Deze opeenvolgende militaire bezetting heeft z’n sporen nagelaten in het park rond het kasteel, zowel boven de grond als in de bodem.

Een van de Canadese bevrijders heeft in een beuk deze inscriptie aangebracht ‘CANADA, MAY 10 45’. Deze inkerving wekte mijn nieuwsgierigheid  en vormde de aanleiding voor een onderzoek naar de oorlogsgeschiedenis van het kasteel en naar het Canadese kampement in het bijzonder. Als onderdeel daarvan is samen met amateurarcheologen van de Archeologische Werkgemeenschap Nederland (AWN), afdeling Rijnstreek ook onderzoek gedaan in het terrein. Na verkregen toestemming van de eigenaar en diverse instanties is in het voorjaar van 2015 de ene helft van het kasteelpark onderzocht, in februari 2017 gevolgd door de andere helft. Bij het onderzoek is het hele park door ervaren gebruikers van metaaldetectoren systematisch afgezocht. Doel van het onderzoek was de resten van het Canadese kampement in kaart te brengen en te kijken wat de vondsten zouden kunnen vertellen over het leven in het kampement en de inrichting daarvan. Dit vormde een aanvulling op de diverse foto’s en films die rond het kasteel van de bevrijders zijn gemaakt.

Als snel bleek bij het eerste onderzoek in 2015 dat in het openbaar toegankelijke kasteelpark in de loop der jaren veel afval is achtergelaten. Behalve een oorlogsmuntje van 10 cent konden slechts drie vondsten met zekerheid in de oorlogsjaren worden gedateerd. Het gaat om de knoop van een uniformjas, een monddeksel en een gesp, alle drie afkomstig uit het Nederlandse leger. Het monddeksel, ook wel loopbeschermer genoemd, bood bescherming aan de loop van het Nederlandse geweer M95 en de gesp zat oorspronkelijk aan de draagriem van de tas voor een gasmasker. Canadese vondsten zijn niet gedaan, met uitzondering van een groot aantal kogelhulzen.

Bij het tweede onderzoek in de andere helft van het terrein zijn des te meer Canadese vondsten aangetroffen, waaronder een Canadees knoopje en diverse soorten gespen. De uitwerking van dit onderzoek is nog in volle gang. Bij dit onderzoek werd nog een inscriptie op een boom ontdekt: ‘W. Boeijenk, Winterswijk, 1940’. Deze blijkt te zijn gezet door Willem Boeijenk, soldaat bij de Bereden Artillerie, beter bekend als de Gele Rijders. Tijdens de mobilisatie was hij gelegerd op het kasteel, zo vertelt zijn dochter die heeft gereageerd op een oproep. Zij toont ook foto’s en correspondentie, die een beeld geven van zijn tijd op Oud-Poelgeest.

Zo geven niet alleen foto’s, films en andere historische documenten, maar ook bodemvondsten en inscripties op bomen een beeld van de oorlogsjaren op kasteel Oud-Poelgeest. Het zou zeer interessant zijn ook op andere kasteelterreinen dergelijk onderzoek uit te voeren.

Ruurd Kok, Pierre van Grinsven en Han Maksymiak, Systematische metaaldetectie van een Canadees kampement uit mei 1945 op landgoed Oud-Poelgeest te Oegstgeest, 2016: Westerheem 65.5, pp. 250-260.  Lees hier het artikel


Ruurd Kok is archeoloog en werkzaam voor archeologisch adviesbureau RAAP. Hij woont in de buurt van Oud-Poelgeest.

Scroll naar boven