Robert Ellenkamp, Oorlog op de Wiersse, Doetinchem 2017
Op vele buitenplaatsen hebben zich tijdens de laatste Wereldoorlog schrikbarende voorvallen en omstandigheden voorgedaan. Al in mei 1940 confisqueerden de Duitsers veel buitenplaatsen vanwege hun afgezonderde, vrije ligging. Dit maakte deze plekken ideaal als opleidingsinstituut of om spionageactiviteiten te kunnen bedrijven. Ook de latere aanleg van de Atlantikwall heeft veel schade berokkend aan buitenplaatsen in Holland en Zeeland. Deze verdedigingsgordel moest ons land vrijwaren van een mogelijke geallieerde inval via de Noordzee en werd zonder enig ontzag voor mens of eeuwenoud erfgoed aangelegd.
In Den Haag betrok Seyss Inquart Clingendael dat tegelijk ging dienen als een militair hoofdkwartier compleet met schuilkelders, bunkers en wachtposten. Minder bekend is dat hij De Wiersse in Vorden vorderde als zijn persoonlijke buitenverblijf. Hij was vanaf het begin van de oorlog Hitlers vertegenwoordiger in ons land. Na de oorlog is hij hiervoor met de dood veroordeeld. In de provincies werd hij door bestuurlijke gezanten of Beauftragten vertegenwoordigd. In Gelderland was dit Emil Schneider. Samen met Seyss Inquart en een derde figuur bracht Schneider in de zomer van 1943 een bezoek aan De Wiersse om het als buiten van Seyss Inquart in gebruik te gaan nemen. Uiteindelijk liep dit anders want niet Seyss Inquart maar Schneider ging er jagen en partijen geven. Ook verscheen hij er vaak met vrouw en kind om bij hun vertrek spullen en kinderspeelgoed in zijn dienstauto mee te nemen.
Van dit alles hield Gerrit Jan Kok een dagboek bij. In ruil voor vrije woning en het eigen gebruik van grond, hield hij het (onbetaalde) toezicht op De Wiersse. Uit een zekere angst om naderhand ter verantwoording te zullen worden geroepen voor de vernielingen, plunderingen en diefstallen maakte hij aantekeningen. Hier kwam nog bij dat De Wiersse het bezit was van Alice de Stuers die gehuwd was met de Engelse officier William Edward Gatacre. Haar vader Victor de Stuers was de eerste Nederlandse cultuurminister na zijn publicatie van het beroemd geworden pamflet Holland op z’n smalst. Daarin hekelde hij het wanbeleid van de overheid ten aanzien van cultuur- en erfgoedbehoud. Tevens was hij een verwoed kunstverzamelaar en door zijn toedoen zijn talrijke belangrijke kunstvoorwerpen voor Nederland bewaard gebleven. Zelf verzamelde hij ook kunst en dit zorgde ervoor dat er op De Wiersse vele kunstvoorwerpen waren, die slechts ten dele in veiligheid waren gebracht.
Kok beschrijft wat hij meemaakt, hoe de Duitsers zich gedroegen en misdroegen, welke militaire gebeurtenissen plaatsvonden en vooral ook over wat er werd gestolen, beschadigd of vernield. Dit bijzondere ooggetuigenverslag geeft de lezer een insidersverslag van alles wat tijdens en na de oorlog op De Wiersse is gebeurd. Wonder boven wonder is het buiten niet verwoest noch volledig geplunderd al waren de laatste dagen van de oorlog hier zeer spannend. RD
Oorlog op de Wiersse is een gebonden uitgave en telt 132 pagina. Het boek is verlucht met talrijke foto’s uit de oorlogstijd. Het boek is te bestellen via www.omkijkpunt.nl
ISBN 978 9082674 60 6. Prijs € 24,95.