De historische buitenplaats Oostergeest in Warmond is een goed bewaard historisch ensemble met elementen uit vijf opeenvolgende eeuwen, bestaande uit het huis, historische bijgebouwen als de tuinmanswoning, het koetshuis en drie priëlen, en bijna elf hectare land, waaronder een moestuin en een prachtige tuin. De buitenplaats was de afgelopen ruim honderzeventig jaar in handen van de familie Leemans, tot de zesde generatie eigenaren dit bezit in september 2023 overdroeg aan de Vereniging Hendrick de Keyser. De architectuurhistoricus van die vereniging, Wouter van Elburg, begon in januari 2024 met onderzoek naar de geschiedenis van Oostergeest in het huis- en familiearchief, dat nooit eerder zo grondig werd doorzocht. Zijn onderzoek heeft in betrekkelijk korte tijd geresulteerd in dit onderhoudende geïllustreerde ‘huisportret’.
Het boek neemt de lezer mee door de bouw- en eigendomsgeschiedenis, van de stichting in de zeventiende eeuw tot de recente overdracht aan Hendrick de Keyser. Deze historie gaat terug tot 1651, toen Cornelis van Rosenburgh, baljuw van Esselickerwoude (nu Woubrugge) en schout van Warmond een boerderij op deze plaats kocht. Hij liet die uitbreiden tot een hofstede met de naam ‘De Hoop’. Gedurende de zeventiende en vroege achttiende eeuw volgden verschillende eigenaren en werden de hofstede en de tuinen gaandeweg steeds verder uitgebouwd en verfraaid, en kreeg de buitenplaats de naam ‘Oostergeest’.
In 1850 werd het geheel gekocht door Gonne Ganderheyden-Leeman en nam het ‘tijdperk Leemans’ een aanvang. Het boek laat goed zien hoe de zes generaties van deze familie die op Oostergeest hebben gewoond elk op hun eigen manier hebben bijgedragen aan de verbetering, uitbreiding en het onderhoud. Vooral de grote zorg waarmee de laatste bewoners, Joan Willem en Lucelle Leemans-van Nispen tot Pannerden, zich de afgelopen 25 jaar hebben ingezet voor het behoud van de gebouwen, de tuinaanleg en de interieurs, wordt voor het voetlicht gebracht.
Interessant is daarbij dat het huis feitelijk niet altijd als buitenplaats, maar ook als permanent woonhuis heeft gefunctioneerd, ook al wordt de benaming ‘buitenplaats’ nu wel onbezorgd gebruikt voor zijn gehele geschiedenis gebruikt. Ondanks dit veranderende gebruik en de eigendomswisselingen is het zeventiende-eeuwse plattegrond nog grotendeels behouden gebleven, en dat is bijzonder te noemen.
Naast de architectonische en landschappelijke ontwikkelingen, geeft het boek een intiem inkijkje in de levens en interesses van de mensen op Oostergeest. Dat geldt allereerst voor de bewoners, onder wie bijvoorbeeld de illustere Zwitserse arts Johann Konrad Amman (1669-1724) of beroemde habitués, zoals de bekende egyptoloog Conrad(us) Leemans, vanaf 1839 directeur van het Leidse Rijksmuseum van Oudheden en broer van de twee ongehuwde, alleenstaande bewoonsters van Oostergeest, de zussen Pietje en Miebet Leemans. Leuk is dat ook het personeel van de buitenplaats aan bod komt, zoals de dienstboden en tuinmannen, en daarnaast enkele opmerkelijke gasten en zelfs enkele ongenodigde bezoekers.
Het boek is gevarieerd van opzet: de hoofdstukken over de (bouw)geschiedenis in de achtereenvolgende eeuwen worden afgewisseld met verdiepende kaders met een meer anekdotisch karakter, niet alleen over de mensen van Oostergeest maar ook over bijzondere objecten, archiefstukken, de oorlog of een recept. Achterin het boek is een tijdlijn met alle eigenaren opgenomen; eigenlijk ontbreekt alleen een inhoudsopgave. Al met al is Ode aan Oostergeest een interessant publieksboek zonder wetenschappelijke pretenties, heel geschikt dus om een breed publiek te informeren over de geschiedenis van deze bijzondere buitenplaats.
W. van Elburg, Ode aan Oostergeest. Verhalen uit de rijke geschiedenis van een Warmondse buitenplaatsÂ
Amsterdam, Hendrick de Keyser Monumenten, 2024
200 pagina’s
ISBN 378 90 818 4442 8 4
€ 30,-