‘Nergens ter wereld is het landschap op korte afstand zó divers als in Nederland. Maar het vertelt steeds hetzelfde verhaal: de eeuwenoude verbinding tussen mens en natuur. En net zo lang vormt het Nederlandse landschap een inspiratiebron voor schilders, schrijvers en kunstenaars. Het landschap houdt ons ook een spiegel voor: keuzes uit het verleden hebben invloed op het landschap van de toekomst. Wij zullen onze vindingrijkheid hard nodig hebben om het landschap leefbaar en vruchtbaar te houden‘ – aldus het Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen (NBTC). Voor hen reden om 2021 uit te roepen tot het Themajaar ‘Ode aan het landschap’
Een bijzonder thema waar sKBL graag bij aansluit met een ‘ode aan het buitenplaatsenlandschap’. Bij mooie kastelen en uitgestrekte landgoederen denken velen eerder aan onze buurlanden dan aan Nederland terwijl ons land honderden bijzondere kastelen, historische buitenplaatsen en landgoederen (KBL) telt. Van de borgen en states in het Noorden, de vele fraaie havezaten in Oost-Nederland, via de oude Hollandse buitens langs rivieren en achter de duinen tot de oude kastelen en landgoederen in Limburg; heel ons land is nog altijd bezaaid met dit monumentale erfgoed. De rijke en diverse monumenten liggen vaak te midden van landschappelijke parken of uitgestrekte bossen en zijn altijd indrukwekkend om te zien.
Ons unieke verhaal
Onze geschiedenis en ontwikkeling van deze monumentale erfgoederen is binnen Europa een tamelijk uniek verhaal. Anders dan in andere landen, waar de adel over het algemeen grootgrondbezitters was en hun kastelen bewoonde, was grondbezit in Holland iets dat rijke burgers toebehoorde. Naast de paleizen van de Oranjes en de kastelen van de meestal in Oost-Nederland wonende adel, gaven kooplieden en regenten in de kustprovincies en in Utrecht een enorme impuls aan de opkomst van een ware buitenplaatsencultuur. De meeste buitenplaatsen werden tussen 1650 en 1900 aangelegd en ook daarna nog werden ze wel gerealiseerd. Aanvankelijk bevonden zij zich in de directe nabijheid van de Hollandse steden zodat ze via het vele water per boot makkelijk bereisbaar waren. Later, door betere wegen en vervoer, werd die reisafstand vanzelf groter. Vanaf het voorjaar tot diep in het najaar genoten zij op hun buitens van het buitenleven, ver weg van de stank en overlast in de benauwende steden en hun handelsbezigheden. Ze ontvingen er hun familie en vrienden, maakten muziek of hielden zich met botanie bezig. Veel buitenplaatsen werden nieuw aangelegd of men kocht een bestaande boerderij om te worden omgezet in een lusthof met een fraai park. Verder waren er vaak een sier- en moestuin met fruitmuren en boomgaard, waterpartijen, volières, visvijvers, tuinbeelden, een koetshuis en oranjerie te vinden op de buitenplaatsen. De meeste zijn soms honderden jaren oud en sommige gaan zelfs terug naar de 14de of 15de eeuw.
Buitenplaatsen anno nu
Van de vele duizenden historische buitenplaatsen resteren nu nog slechts honderden. Zij zijn in heel Nederland te vinden al tellen de provincies Utrecht, Gelderland, Overijssel en Noord- en Zuid-Holland er nog altijd heel veel. Ze worden soms particulier bewoond, dan weer benut als horeca, hebben geregeld een museale functie of zijn toevertrouwd aan de zorg van een natuurorganisatie.
Activiteiten
Benieuwd naar dit Nederlandse buitenplaatsenlandschap? sKBL zet in het kader van dit thema graag een aantal bijzondere activiteiten voor u op een rij (de lijst wordt gedurende het jaar aangevuld).
Friesland
De komst van Ypertje – Kunstworkshop voor kinderen
Park Vijversburg
Op het kantoor van Vijversburg komen de laatste tijd opmerkzame berichten binnen. Zo kregen wij melding van de ontdekking van een nieuw soort kevertje, duikt er opeens een oude schatkist op en kregen wij het verzoek om een nieuw dorp in het park te bouwen! Het schijnt dat er een onbekend wezentje op zoek is naar een nieuwe woonomgeving. Op zaterdag 5 juni doet het wezentje met de naam “Ypertje”, dat gemiddeld zo’n 10 cm groot is, zijn intrede in het park. Maar waar gaat het wonen en hoe komt het dorp eruit te zien?
Beleefwandeling ‘Van State tot Stek’
Dekemastate / Martenastate
De beleefwandeling brengt een ode aan het landschap rondom Jelsum en Coarnjum. Door het scannen van de QR-codes op de routekaart ontvangt de wandelaar informatie over vele cultuurhistorische kenmerken die hier te zien zijn. Thuis kan de wandeling op de computer teruggelezen worden en wordt er via een link verdiepend materiaal geleverd. De routekaart met QR-codes is nu verkrijgbaar bij het entreegebouw van Dekema State voor €4,-.
Groningen
Het Groninger Borgenpad
Deze lange afstandwandeling, met rondwandelingen, gaat door de provincie Groningen met als cultuurhistorisch thema de borgen. Er zijn twintig etappes die door het Westerkwartier, Hunsingo, Fivelingo, Oldambt en Westerwolde gaan. Streken met hun eigen landschap en charme. De wandelingen gaan langs alle borgen van Groningen en langs kerken die vaak nauw verbonden waren met de bewoners van de borgen. Op de website staat wat er onderweg cultuurhistorisch valt te genieten.
Verhalen van Verhildersum
Landgoed Verhildersum
Museum Landgoed Verhildersum in Leens heeft een buitentour ontwikkeld, ‘Verhalen van Verhildersum’. Via uw smartphone kunt u als bezoeker van de borg een wandelroute volgen, luisteren naar verhalen en filmpjes, historische kaarten en afbeeldingen bekijken.
Gelderland
Achtkastelenroute in de Achterhoek
Tijdens deze lange fietsroute (34 km), die als sinds 1913 bestaat, komt u langs de acht kastelen van Vorden in de Achterhoek. De route is met speciale routebordjes bewegwijzerd. De fietsroute komt langs de volgende kastelen Hackfort, Den Bramel, De Wildenborch, De Wiersse, Het Onstein, De Kieftkamp, Vorden, Suideras. De meeste kastelen langs deze route worden particulier bewoond waardoor het grootste gedeelte niet opengesteld is voor bezoekers. Alleen Kasteel Vorden en de tuinen van Huis de Wiersse worden beperkt opengesteld voor bezoekers. En bij Kasteel Hackfort is in het koetshuis een restaurant ingericht.
Zuid-Holland
Parkenroute Prins Frederik
Een rondweg verbond in de 19e eeuw de landgoederen van prins Frederik der Nederlanden, broer van koning Willem II, met elkaar. Zo ontstond een route die voerde langs mooie locaties en aantrekkelijke uitzichten over de negen landgoederen van de prins. De slingerweg loopt door de huidige gemeenten Wassenaar en Voorschoten. De rondweg – of eigenlijk het stelsel van rondwegen – van prins Frederik is in Nederland uniek in zijn omvang. Waant u zich even te gast bij prins Frederik en wandel of fiets de parkenroute.
Limburg
Ode aan het Limburgse Landschap
Kasteeltuinen Arcen
Stichting Het Limburgs Landschap roept mensen op hun eigen ode te brengen aan een van de gebieden van Het Limburgs Landschap. Foto’s dans, schilderijen, gedichten, sculpturen of welke culturele uiting ook, alle inzendingen zijn welkom tot uiterlijk 1 juli a.s. De mooiste odes worden op 31 juli bekend gemaakt en zullen worden tentoongesteld of opgevoerd in Kasteeltuinen Arcen.