Auteur: André Oosterwijk
Geldersch Landschap & Kasteelen (GLK) dat in een groot, groen midden van Nederland waakt over historische gebouwen en monumentale natuur, herbergt in haar beheersgebied een flink aantal parels. Kasteel Ammersoyen in Ammerzoden is daar het sprekende voorbeeld van.
Door de wat ingesloten ligging moet je toch even oppassen, dat de statige kasseienlaan naar de robuuste burcht niet aan je aandacht ontglipt. Maar daarna straalt daar ineens een indrukwekkend en keurig behouden kasteel. Samen met Yvonne Molenaar, directeur sKBL, heb ik op een zonnige voorjaarsochtend in april afgesproken met conservator Marieke Knuijt, naar aanleiding van de opening van de nieuwe vaste publiekspresentatie, waarbij het kasteel meer dan ooit haar innerlijk aan de bezoeker prijsgeeft.
Van partylocatie naar kasteelmuseum
In een eerdere nieuwsbrief berichtte sKBL al over de voorgenomen ommezwaai in de exploitatie en toegankelijkheid van kasteel Ammersoyen: van kantoor en partylocatie naar volwaardig kasteelmuseum, met de middeleeuwen als uitgangspunt. Het gebruik van het kasteel voor feesten en partijen is afgebouwd en de verhuur van de oostvleugel is stopgezet. Hierdoor is nu het overgrote deel van het kasteel toegankelijk voor het publiek.
Statement of Significance
‘Onze nieuwe presentatie is tot stand gekomen aan de hand van een methodiek die is ontwikkeld door de National Trust in Groot- Brittannië, waarin de ‘Spirit of place’ centraal staat bij de ontwikkeling van tentoonstellingsconcepten voor hun historische huizen’, vertelt Marieke. ‘Aan de hand van de `Statement of Significance’ worden de kernwaarden van het huis of kasteel geïnventariseerd en gebruikt als uitgangspunt voor het ontwikkelen van de presentatie. Denk hierbij aan het verzamelen van relevante en beschikbare gegevens en kennis over het gebouw, de bewoners en de collectie, maar ook aan zaken als de omgeving, de natuurwaarden en de sociaaleconomische betekenis van de plek. Bij het bepalen van deze kernwaarden is de hele organisatie nauw betrokken geweest.’
Spirit of place
‘Naast het benoemen van de kernwaarden, is de ‘ziel’ van de plek leidend bij de ontwikkeling van een passende presentatie. ‘Met de ‘Spirit of place’ verwoorden we een gevoel, dat past bij de historie en waarden van het huis en de plek. Hier in Ammersoyen komen we steeds weer terug op de middeleeuwen en de oervorm van dit gebouw, dat simpelweg bestaat uit een vierkant met vier torens. Ondanks de vele aanpassingen en verbouwingen van het kasteel, is steeds die oervorm van de burcht intact gebleven.’
‘Tijdens de naoorlogse restauratie zijn er heel veel (gracht)vondsten gedaan die allemaal fragmenten van de geschiedenis van het kasteel en de bewoners vertellen. Daarom vormt de schervencollectie het uitgangspunt voor de nieuwe presentatie: ‘Ontdek de middeleeuwen in scherven’. We zijn ook gaan spelen en associëren met die scherven. Zo proberen we bij de entree van het kasteel al direct het beeld van de middeleeuwen bij bezoekers ‘aan scherven’ te brengen door een aantal cliché’s en vooroordelen over de middeleeuwen aan de kaak te stellen. Ook de verschillende verhaallijnen hebben we opgehangen aan scherven uit de vele levens op Ammersoyen.’
Stap voor stap
Sinds 2005 werkt GLK aan het vernieuwen van de publiekspresentaties op haar opengestelde kastelen en landhuizen. ‘Traditioneel bestond het bezoek uit een rondleiding door het historisch ingerichte huis onder leiding van een gids. Deze manier van openstelling was lange tijd succesvol, maar sluit tegenwoordig niet meer aan bij de wensen en verwachtingen van het huidige publiek. Onze nieuwe presentaties moeten voldoen aan de moderne eisen van interactiviteit en informatievoorziening op verschillende niveaus ten behoeve van de diverse doelgroepen. We zijn begonnen met het vernieuwen van de presentaties van kasteel Doorwerth in 2006, kasteel Cannenburch in 2010, Huis Verwolde in 2013 en kasteel Hernen in 2015 en 2020. En nu was de tijd rijp voor een herinrichting en ontsluiting van kasteel Ammersoyen.’
Binnen & buiten
Naast de burcht is ook het kasteelterrein zelf flink onder handen genomen. `We zijn begonnen met een tuinhistorisch onderzoek’, vertelt Marieke verder. Op grond hiervan is tegenover het kasteel een middeleeuwse hof met kruiden, planten en een zodenbank gereconstrueerd. De unieke vondst van de middeleeuwse brouwoven en het feit dat er eeuwenlang veel hop in de omgeving is geteeld, heeft geresulteerd in de aanleg van een hoptuin op de voorburcht.
De brouwoven is met behulp van crowdfunding gerestaureerd en in de nieuwe presentatie zichtbaar gemaakt voor de bezoekers. Met de nieuwe ontsluiting en thematische dwaalroutes door het kasteel zijn meer ruimtes dan ooit voor onze bezoekers toegankelijk gemaakt. Door het gebruik van replica’s mogen ze bovendien veel objecten aanraken.’
Scherven brengen geluk
‘Kasteel Ammersoyen kan de komende jaren in ieder geval weer vooruit met deze tentoonstelling. Onze doelgroepen vormen vooral gezinnen met kinderen en cultuurliefhebbers die een dagje uit zijn. Zestig procent van de beoogde presentatie in het kasteel is nu klaar en de tweede fase volgt hopelijk over een paar jaar. Maar hiervoor hebben we weer wat geluk met de financiering nodig.’ Aan de benodigde scherven zal het in ieder geval niet liggen.
En dan gaan we daadwerkelijk op pad en volgen we de verschillende gekleurde routes door het kasteel. Het startpunt is alvast spannend als we oog in oog staan met grote beeltenissen zoals die van Ivanhoe. Mijn grote jeugdheld!
De tentoonstelling op Kasteel Ammersoyen is te bezoeken van april tot en met oktober op dinsdag tot en met zondag 11.00 – 17.00 uur. En buiten die periode op de zondagen.
De kastelen van GLK hebben verschillende openstellingen. Zie voor openstelling en extra activiteiten: https://www.glk.nl/ammersoyen/kasteel-ammersoyen