“Meer dan een idyllisch, romantisch beeld van het buitenplaatsleven”

januari 2018
door Saskia Ouwehand

Na in juni 2017 met Yme Kuiper te hebben teruggekeken op vijf jaar bijzondere leerstoel Historische buitenplaatsen en landgoederen in Groningen onder zijn leiding (lees hier het artikel), kijken we nu vooruit. Sinds 1 september 2017 heeft prof. dr. Hanneke Ronnes het stokje van Kuiper als bijzonder hoogleraar overgenomen. Ze wordt bijgestaan door universitair docent Dr. Conrad Gietman.

Prof. dr. Hanneke Ronnes studeerde geschiedenis (Universiteit van Amsterdam), antropologie (Vrije Universiteit van Amsterdam) en archeologie (Universiteit van Amsterdam en University College Dublin, Ierland). In 1998 ontving zij de Prijs voor excellente studenten (Universiteit van Amsterdam); in 2000 de Ruaidhra de Valera memorial prize (University College Dublin). Haar dissertatie, Architecture and Élite Culture in the United Provinces, England and Ireland, 1500-1700, werd in 2006 gepubliceerd door Pallas Publications/Amsterdam University Press. Hanneke Ronnes werkt momenteel als docent en onderzoeker aan de afdeling Kunst en Cultuur van de Universiteit van Amsterdam. In de afgelopen jaren was zij tevens opleidingsdirecteur van de master programma’s Erfgoedstudies aan de Universiteit van Amsterdam. Hanneke Ronnes is de hoofdredacteur van het historische jaarboek Virtus, redactielid van het archeologische tijdschrift Medieval and modern matters: archaeology and material culture of the Low Countries en lid van de adviesraad van Explorations in Renaissance Culture.

Dr. Conrad Gietman is historicus, met als specialisatie de geschiedenis van Nederlandse elites vanaf de zestiende eeuw. Hij studeerde van 1984 tot 1991 geschiedenis in Utrecht. In 2010 promoveerde hij daar op een cultuurhistorische studie over het eerbegrip van de Oost-Nederlandse adel in de zestiende en zeventiende eeuw. Gietman is wetenschappelijk medewerker bij de Hoge Raad van Adel. Daarnaast doet hij onderzoek naar adelscultuur in de vroegmoderne Noordelijke Nederlanden. Hij is medeoprichter van de Werkgroep Adelsgeschiedenis en was jarenlang eindredacteur van Virtus: Jaarboek van de adelsgeschiedenis. Bij de totstandkoming van verschillende provinciale kastelenboeken was Gietman betrokken; als auteur van inleidende hoofdstukken of objectbeschrijvingen (Gelderland en Utrecht) en als voorbereidend onderzoeker (Limburg).


Vraaggesprek

Huis en Habitus

Bij zijn afscheid kreeg Yme Kuiper het boek Huis en Habitus aangeboden. Een bijzondere bundel met bijdragen van ca. dertig auteurs die de buitenplaatscultuur vanuit verschillende invalshoeken benaderen. De slotbijdrage van het boek is van de hand van Hanneke Ronnes. In haar artikel geeft zij haar kijk op de manier waarop buitenplaatsen en kastelen vandaag de dag worden gepresenteerd aan het publiek. Zij constateert in haar artikel een beperkte en eenzijdige benadering van de geschiedenis en zet haar vraagtekens bij, wat ze – met een knipoog – de ‘infantilisering’ van kasteel en buitenplaats noemt. Ronnes: “Vaak wordt op verschillende locaties hetzelfde basisverhaal verteld. Daarmee werk je in de hand dat bezoekers en belangstellenden het bezoek aan één kasteel als voldoende beschouwen. Dat is jammer. Juist de verschillen en het bijzondere verhaal zijn interessant. Zo kan bijvoorbeeld van belang zijn dat Cannenburch katholiek was en Rosendael een centrum van politieke macht.” Per locatie of museum kan men zich dan richten op de lokale verhalen, de specifieke verhalen die passen bij de verschillende kastelen of buitenplaatsen. Ronnes stelt dat er al mooie monografieën en streekoverzichten over kastelen en buitenplaatsen bestaan. De syntheses ontbreken jammer genoeg veelal. De bronnen daarvoor zijn er wel en dat zou nog wel wat meer zichtbaar mogen worden gemaakt.

Middachten, De Steeg

De colleges

Ronnes en Gietman kunnen bouwen op de fundamenten die Yme Kuiper en Elyze Storms de afgelopen jaren hebben gelegd. Willen ze in het curriculum wijzigingen aanbrengen? “De colleges worden nu in principe in het Engels gegeven. Dat is een voorschrift van de universiteit”, aldus Ronnes. “Als gevolg daarvan maken we gebruik van andere literatuur en daarmee verandert het hele curriculum toch wel enigszins. De insteek is chronologisch en thematisch. Het is de ambitie om het Nederlandse kasteel en de buitenplaatscultuur zichtbaar te maken, een synthetisch verhaal te creëren over het leven en werken op, het bouwen aan en het bezoeken van het kasteel en de buitenplaats en hun omgeving.”

De collegereeks ‘European Country House Landscapes’ bestaat uit zeven hoorcolleges en evenveel werkcolleges. Bij de werkcolleges staat de literatuur centraal en wordt gewerkt aan wetenschappelijk onderzoek ‘in progress’.

Rosendael, Rozendaal

De aanpak is interdisciplinair met aandacht voor de geschiedenis, kunstgeschiedenis en archeologie, waarbij zowel het huis als het omringende landschap aandacht krijgen. Ronnes en Gietman staan ook een kritische benadering van het fenomeen kastelen en buitenplaatsen voor. “We willen niet alleen een idyllisch, romantisch beeld van het buitenplaatsleven schetsen”, zegt Ronnes. “We zoeken nadrukkelijk ook naar de spanning. Zo krijgt de keerzijde van de rijkdom eveneens aandacht: ‘upstairs and downstairs’, eventuele bronnen van deze rijkdom zoals de overzeese plantages, et cetera.”

In het tweede deel van de reeks, dat is bedoeld voor Masterstudenten, worden colleges op locatie gegeven. Dit jaar vinden die plaats op Rosendael, Slot Zuylen, Paleis Het Loo, De Cannenburch, De Fraeylemaborg en Huygens’ Hofwijck. Op Middachten wordt, net als de afgelopen jaren, een week lang onderzoek gedaan.

Wat is er bereikt over vijf jaar?

“Over vijf jaar hopen we een bijdrage te hebben geleverd aan de verspreiding van kennis over kastelen en buitenplaatsen onder een breed publiek. We hopen onderzoek te stimuleren en verder te verdiepen en via de colleges, lezingen en gesprekken veel mensen te hebben bereikt, geïnformeerd en geënthousiasmeerd. Het verhaal over de Nederlandse buitenplaatscultuur is een verhaal dat meer aandacht verdient, juist omdat het zo veel mensen om verschillende redenen iets interessants te bieden heeft.”

sKBL wenst Hanneke Ronnes en Conrad Gietman veel succes bij de uitvoering van deze bijzondere taak. We volgen de ontwikkelingen met veel belangstelling.

Scroll naar boven