door Yvonne Molenaar
Op de dag na Hemelvaart is het een drukte van belang in de historische moestuin van Landgoed De Oldenhof in het Overijsselse Vollenhove. Het is landgoedkamp. Een jaarlijkse bijeenkomst van vrienden en familie op De Oldenhof. Alle deelnemers verblijven op de natuurcamping in het parkbos en werken een weekend schouder aan schouder in de tuinen en op het landgoed. Dit weekend wordt de oude kas geruimd en wordt er volop gespit en gesnoeid.
‘Een parel onder Vollenhove’
De omgrachte havezate van Landgoed De Oldenhof ligt verborgen in het groen. Het 54 hectare omvattende landgoed is gelegen op het Hoge Land van Vollenhove en omvat naast het voorname huis met voorplein en historische moestuinen, een van origine eind 18e-eeuws parkbos, twee boerenhofstedes en landerijen.
De statige buitenplaats werd omstreeks 1635 gebouwd door de adellijke familie Sloet. Na het overlijden van bouwheer Gerhard Sloet werd het landgoed door de erven verkocht, om in 1825 weer in de familie terug te keren. In 1976 werd het landgoed ondergebracht in Stichting Oldenhof; het huis werd opgedeeld in vier appartementen, enkele gezamenlijke gebruiksruimten en een paar ontvangstruimten voor de stichting. Nazaten van de familie zijn tot op de dag van vandaag actief betrokken bij de instandhouding van dit monumentale complex.
Landgoed aan zee
Martin Knol is bestuursvoorzitter van Stichting Oldenhof. Hij is jaren werkzaam geweest bij Landschap Overijssel en heeft jarenlange bestuurservaring. Met passie vertelt hij over deze bijzondere plek: ‘Je zou het nu niet meer zeggen, maar Vollenhove lag vroeger pal aan de Zuiderzee. Het water was hier zeer dominant. Hoewel het Landgoed is gelegen op een keileembult – het Hoge Land – heeft ook De Oldenhof last gehad van overstromingen. De ontvangstzaal in de havezate heeft nog zichtbare sporen van schade door het zoute water.
We zitten hier nu vlak tegen het Nationaal Park Weerribben-Wieden, het grootste laagveenmoerasgebied van Noordwest-Europa, met aan de overkant het bekende Giethoorn. Maar deze kant van de Wieden is veel mooier. We zitten hier tegen een wonderschoon, maar zeer kwetsbaar natuurgebied, dat door de klimatologische ontwikkelingen ernstig verzakt en daarmee veel discussie en grote milieuproblemen veroorzaakt.’
Gedeelde lusten en lasten
We raken aan de praat over de totstandkoming van de stichting en het ‘verdienmodel’ van het huis door de opdeling in appartementen en permanente bewoning. Oorspronkelijk werd ook de stichting door de familie bestuurd en beheerd. Anneke sluit zich aan bij ons gesprek. Als kleindochter van Jan Willem Gerard baron Sloet heeft zij nauwe banden met het huis en de plek. ‘Ik kom hier al van jong af aan. Het was een andere tijd. Mijn grootouders woonden hier sinds de pensionering van mijn opa in 1976. De mensen die zij hier aanvankelijk uitnodigden om in het huis te komen wonen, waren gewoon hun vrienden. Ze deelden met elkaar de lusten en de lasten. De huidige exploitatievisie is van daaruit ontwikkeld.
Van Luchtkasteel tot Dassenburcht
In de jaren 90 nam mijn tante Clara het beheer van het landgoed over en nam zij ook haar intrek in het appartement beneden in het huis. Zij heeft de eerste stappen gezet om de deuren van het landgoed open te zetten. Op verzoek van de omgeving organiseerde zij concerten in de grote zaal. Educatie stond bij haar hoog in het vaandel. Ze gaf en organiseerde rondleidingen en ontwikkelde zelfs een eigen schoolproject ‘Van Luchtkasteel tot Dassenburcht’, over het natuurbehoud op de buitenplaats. Dit educatieproject is door het Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid (IVN) opgepakt en uitgewerkt tot een nationaal educatieproject, dat sinds 2002 jaarlijks op meer dan 72 particuliere buitenplaatsen wordt aangeboden.’
Kosten voor de baten uit
In 2006 kreeg Clara Sloet de Cultuurprijs van het Prins Bernhard Cultuurfonds Overijssel, als waardering voor de wijze waarop zij in het bijzonder jonge mensen stimuleerde op het terrein van landschapsonderhoud, cultuur en muziek. Het prijzengeld bestemde ze voor de herinrichting van het voorplein. Tien jaar had ze tevergeefs geprobeerd hiervoor subsidie te krijgen, en nu lukte het wel: “Ik heb eerst geïnvesteerd, nu ontvang ik iets terug. Zo werken de wetmatigheden: de kosten gaan voor de baten uit”, aldus tante Clara toen.
Verhuurbaar door verduurzaming
Die wetmatigheid gaat volgens Martin nog steeds op. ‘De stichting drijft op vrijwilligheid en een aantal cruciale inkomstenbronnen. Echter de omzet is karig in verhouding tot de omvang van het landgoed. We hebben nog een beperkt vermogen, dat op de bank momenteel slecht rendeert. Daarom overwegen we nu om een klein deel aan te wenden voor de verduurzaming van het huis, om het daarmee in de toekomst verhuurbaar te houden. Want de appartementen vormen niet alleen onze belangrijkste inkomstenbron, maar de permanente bewoning van het huis is in onze optiek ook dé manier om het landgoed levendig en in stand te houden. En dat lukt tot nu toe prima.’
Klimaatrobuust restaureren
De verduurzamingsopgave betreft ook het groene erfgoed op De Oldenhof. ‘In samenwerking met moestuin-coach Taco IJzerman, de bewoners en een nieuwe groep vrijwilligers gaan we de historische moestuin en de kas restaureren en klimaatrobuust herinrichten. De bewoners maken ook gebruik van de tuinopbrengsten, maar hebben niet altijd zelf de kennis in huis om hier verstandig mee om te gaan.
Wij hebben hier op het Hoge Land nog niet echt veel last van de droogte, maar merkten wel dat het water hier door het waterschap snel wordt afgevoerd om te voorkomen dat de polder daarginds onderloopt. Om die reden hebben we de laatste jaren wel een aantal klimaatrobuuste maatregelen genomen om door middel van kleine stuwtjes, het water in de grachten en sloten rondom de havezate beter vast te houden. Ook de natuurlijke bevloeiing van het ‘Engelsche Boschje’ tegenover de brug naar het voorplein, hebben we op die manier beter geborgd. We moeten binnenkort ook in gesprek met het waterschap over het verbeteren van de waterhuishouding van onze landerijen.’
Landgoedkamp
Anneke werpt tijdens ons gesprek zo nu en dan een glimp naar buiten en houdt de werkzaamheden in de tuin nauwlettend in de gaten. ‘Het Landgoedkamp op De Oldenhof is voortgekomen uit een initiatief van de ANWB’, vertelt Anneke. ‘Zij organiseerden in de jaren 80 zogenaamde Landgoedkampen op steeds wisselende landgoederen en buitenplaatsen in Nederland. Belangstellenden mochten een weekend komen kamperen op een privédomein, in ruil voor het uitvoeren van onderhoudswerkzaamheden op de buitenplaats. ‘Mijn opa was door familiebanden gelieerd aan Landgoed Den Aalshorst, waar zo’n kamp plaatsvond. Hij tipte de deelnemers gekscherend dat hij ook nog een ‘landgoedje’ had in Overijssel en nodigde hen uit om het jaar erop naar De Oldenhof te komen.
Sindsdien is het Landgoedkamp een jaarlijks terugkerende bijeenkomst geworden en komt dezelfde groep familie en vrienden nog steeds tijdens het Hemelvaartweekend de handen uit de mouwen steken. De mensen die er nu zijn, zijn of familie van de eerste ‘generatie’ landgoedkampers of afkomstig uit hun directe kennissenkring. De huidige generatie komt hier ook alweer minstens 15 jaar. Tijdens het weekend verblijven zij op de natuurcamping in het parkbos. De camping en de boerderij zijn door de stichting in erfpacht gegeven, op voorwaarde dat er tijdens Hemelvaart een aantal kampeerplaatsen beschikbaar worden gesteld voor de Landgoedkampers.’
Wandelpark
Het parkbos van Landgoed De Oldenhof is vrij toegankelijk. Na een heerlijke wandeling door het glooiende wandelpark met zijn romantische slingerpaden, grillige vijverpartij en het recent gerestaureerde ‘Engelsche Boschje’, is het heerlijk verpozen bij de gelijknamige Koffie- en Theeschenkerij in de boerenhofstede naast de Havezate. Hier wordt onder andere de zelfgemaakte Oldenhofkoek geserveerd. Overnachten kan ook op de naastgelegen natuurcamping in het parkbos.
Bronnen:
www.landgoedoldenhof.nl/#home
http://fpg.wing.nl/landgoedbedrijven/den_oldenhof/luchtkasteel_tot_dassenburcht
www.campingdeoldenhof.nl/schenkerij-oldenhof/