Waar? 
Tjitte Kamminga en Henk Popma e.a., Martenastate. Proeftuin van het paradijs?, Leeuwarden 2018
Inleidend schrijft Henk Buith, bestuursvoorzitter van Stichting Martenastate: “Het in stand houden van de aan haar toevertrouwde rijksmonumenten is de belangrijkste opdracht voor het bestuur van de stichting Martenastate. Het landschapspark, de state, de overige gebouwen, de natuurwaarden en de rijke schat aan stinsenflora vragen en krijgen voortdurend optimale aandacht. Zodoende zullen ook komende generaties kunnen blijven genieten van dit waardevolle culturele erfgoed, een groene parel op de klei in Koarnjum. Anderzijds is er vanaf de 13de eeuw op Martenastate en in haar omgeving ook geschiedenis geschreven. Over personen, verhoudingen en leefomstandigheden, in relatie tot de state of het dorp en naaste omgeving. Deze kennis van historische feiten is ook waardevol om bewaard te blijven. Vanuit dit historisch besef is het plan opgevat om een grote hoeveelheid zeer belangwekkende feiten en gebeurtenissen uit het verleden in een boek te verzamelen. Daarmee blijft een tijdsbeeld uit het verleden toegankelijk voor mensen van nu en later”.
Dit boek biedt een aantrekkelijk overzicht van de lange geschiedenis van deze state, genoemd naar de machtige Friese familie Martena. Daarnaast gaan diverse bijdrages ook over personen of bijzondere gebeurtenissen rond de Martenastate. Onder de vele personen die met deze state verbonden waren behoren de omstreden grietman Hessel van Martena (ca. 1460-1517), die na in Jerusalem te zijn geweest, in 1517 op Rhodos overleed. De Friezen hadden niet zoveel met hem op omdat hij vergaande (opportunistische) sympathieën had voor en samenwerkte met Albrecht van Saksen, die in Friesland voor Karel V de dienst uitmaakte. Duco van Martena (1527-1620) speelde als overste-admiraal een prominente rol in de Tachtigjarige Oorlog en was bevriend met Willem van Oranje.
Via huwelijk en vererving komt de state onder andere in het bezit van de beroemde maar jong gestorven fysicus David Gorlaeus (David van Goorle) (1591-1612) en Ulrich Herman Wielinga Huber (1792-1871), die in zijn tijd gold als een van de rijkste Friezen. Hij maakte een grand tour door Duitsland waarover in dit boek wordt bericht. Verder behoren ook Ulricus Zachariasz Huber tot dit geslacht. Deze laatste was als historicus en rechtsgeleerde verbonden aan de Franeker hogeschool en raadsheer bij het Hof van Friesland. Zijn juridische kennis was vermaard en hij is geëerd met een standbeeld voor de Hoge Raad der Nederlanden aan het Korte Voorhout te Den Haag. Na de dood in 1872 van de tragische Duco Martena van Burmania Vegilin van Claerbergen (net als andere familieleden leed ook hij aan depressies) raakte de state onbewoond. In 1894 erfde de Hervormde Gemeente te Koarnjum het goed. De gedachte hierachter was dat een kerkelijke instelling probleemloos en tot in de eeuwigheid voor dit bezit kon zorgen. Het liep echter anders! Sedert 1966 is Landgoed Martenastate, thans ter grootte van 7 ha., in het bezit van Stichting Martenastate (www.martenastate.nl ). Het groene beheer is in handen van It Fryske Gea, het provinciale landschap. Het landschapspark is openbaar toegankelijk. Voor liefhebbers van het buitenleven is er een natuurkampeerterrein en in het voorjaar bloeit de stinsenflora hier uitbundig. RD
Martenastate. Proeftuin van het paradijs? is een gebonden uitgave en verscheen bij Uitgeverij Wijdemeer. Het telt 160 pag. en is rijk voorzien van kleurenfoto’s en vele verklarende kaderteksten.
ISBN 978 949 205 252 0 Prijs; € 24,95
