Vilsteren

Vilsteren - Overijssel

Vilsteren is veel meer dan een buitenplaats. Het is een landgoed, maar dan een inclusief een dorp, het dorp Vilsteren. Onderdelen als tuin, park, bossen, landbouw en dorp vloeien in elkaar over en vormen één geheel, dat de optelsom van de losse delen overstijgt. Vilsteren dankt zijn naam aan het geslacht Van Vilsteren. In 1382 is er sprake van een ridder Herman van Vilsteren. Eind 18e eeuw komt een vrijwel aaneengesloten landgoed van circa 1000 hectare tot stand, door vererving, maar ook door de verdeling en het opkopen van de gemeenschappelijke gronden van de Marke. De woeste gronden worden ontgonnen en bebost. Het zijn achtereenvolgens de families Grootvelt , Helmich en Cremers die voor deze ontwikkeling zorg dragen. Vanaf 1754 is het de familie Grootvelt die het toenmalige spieker Vilsteren in handen krijgt. Uit die periode stammen bijvoorbeeld de ommuurde moestuin, het toegangshek en geometrische elementen als het sterrenbos en meerdere lanen. Na vererving op schoonzoon Michael Helmich (1753-1835), in 1790, worden er grote veranderingen in de parkaanleg doorgevoerd. Na eerdere kleine veranderingen krijgt de landschapsstijl nu echt de overhand. De Zeven Alleeën die vanuit een punt straalsgewijs in zeven richtingen uiteenlopen worden geplant. En ten noorden van het huis komt een wandeling in landschapsstijl. De daar aanwezige rivierstuifduinen van de Overijsselse Vecht, maken dat dit een geaccidenteerde wandeling wordt. Om de bouwlanden en door bosschages met een uitzichtheuvel (de Kurketrekker) en langs een prieel (de Witte Koepel). In die periode wordt het spieker vervangen door een rechthoekig huis. Enige jaren later worden verschillende andere delen van het landgoed verlandschappelijkt door Georg Anton Blum (1765-1827). Zoon Petrus ( Piet) Franciscus Helmich (1790-1860 ) breidt rond 1840 de eerder genoemde wandeling verder naar het oosten uit. Daar is een uit boomstammetjes en vlechtwerk opgebouwde kluizenaarshut te vinden, met een eenvoudig interieur van ruwhouten tafel, krukjes en bed (stee). Iets verderop ligt in een dalletje een schijngraf met een ruwhouten kruis. Door huwelijk en vererving komt het landgoed tot slot in de familie Cremers. Gellius Franciscus Maria Pathuis Cremers (1855-1949) geeft Eduard Gerard Hendrik Hubert Cuypers (1859-1927) opdracht tot ontwerp en bouw van een nieuw hoofdhuis. De wens tot permanente bewoning en 20e-eeuwse woonwensen vereisen dit. In de periode 1907-1909 komt een relatief sober gebouw tot stand, in eclectische stijl, met kenmerken van de neorenaissance en het Hollands classicisme. De tuin direct om het nieuwe huis wordt aangepast door Dirk Frederik Tersteeg (1876-1942). Het padenpatroon van de Nieuw Architectonische tuin achter het huis is nog steeds aanwezig. Ook creëert Tersteeg een pinetum (naaldbomenverzameling). De grote invloed en verbondenheid van de eigenaren met omgeving en bewoners komt naar voren doordat zij ook de opdrachtgevers waren voor de bouw van de kerk, een school, de herberg, de molen en nieuwe boerderijen. Die verbondenheid en de groei tot een enclave zal ook zonder meer versterkt zijn doordat Vilsteren een katholieke enclave was en is.