Lief & Leed

 

Rudi Ekkart, Claire van den Donk, Lief & Leed. Realisme en fantasie in Nederlandse familiegroepen uit de zeventiende en achttiende eeuw, Zwolle 2018

Onlangs opende in Museum Rijksmuseum Twenthe de expositie Lief & Leed, met vele fraaie Nederlandse familieportretten uit de 17de en 18de eeuw. Het zijn doorgaans rijke burgers maar er zijn ook portretten van adellijke families te zien. Op het eerste gezicht lijken de portretten werkelijkheidsgetrouw te zijn maar uit onderzoek blijkt dat er vaak een verscholen boodschap of achterliggende familieomstandigheden in de portretten zijn verwerkt. Dit maakt dat je zulke portretten niet geheel en al onbevangen tegemoet kunt treden en dat je door feitenkennis beter in staat bent de afbeelding te duiden. Reeds langs overledenen zijn soms postuum (levend) afgebeeld dan weer worden gestorven kinderen als zwevend engeltjes boven een familiegroep geschilderd. Kinderen waarmee men in onmin leefde, worden niet afgebeeld en soms werden jaren nadat een portret gereed was gekomen nog latere borelingen ingeschilderd. Ook interessant zijn de portretten van echtparen waarvan een van de echtelieden een weduwe of weduwnaar is. Niet zelden hangt de overleden vroegere partner als portret tegen een huiskamerwand. Ronduit dramatisch is het portret van een onbekend echtpaar met twee levende en negen gestorven kinderen.

De reden waarom ik deze tentoonstellingscatalogus hier signaleer, is omdat onder de geportretteerden zich vele eigenaren bevinden die een kasteel of buitenplaats bezaten. Dat is aan de portretten ook dikwijls af te lezen daar zij regelmatig in een arcadisch landschap vol klassieke beelden, fonteinen en ornamenten worden vereeuwigd. Ook lieten opdrachtgevers hun familie tegen de achtergrond van een kasteel of buiten afbeelden of is er een toegangshek van een buiten op de achtergrond te zien. Dat de opdrachtgevers dit zo wensten, is begrijpelijk. Zij verbleven immers een aanzienlijk deel van het jaar op hun buitens, waar men welgemoed van de heerlijke zomer genoot. Men was er graag, ontving er familie en vrienden, die daarmee onder de indruk raakten van de welstand van de gastheer. Nu staan in Twente de familiale omstandigheden van verbeeldde personen meer centraal dan hun leefomgeving en dat is wel jammer want die achtergronden bevatten soms ook informatie over de geportretteerden. De situeringskeuze zegt iets over de geportretteerden. Soms leidt die achtergrond zelfs tot duiding zoals elders in deze nieuwsbrief in een artikel helder tot uitdrukking komt. Daar leest u over een familieportret uit de collectie van het Haags Historisch Museum waarbij nu bekend is wie zijn afgebeeld door het kasteel te benoemen op de achtergrond. Ik zou zinvol vinden als al die arcadische achtergronden eens wat meer kunsthistorische aandacht zouden krijgen! Al met al neemt dit niet weg dat boek en expositie zeer de moeite waard zijn. De expositie is nog tot en met 6 januari 2019 in Rijksmuseum Twenthe te zien. RD

Lief & Leed. Realisme en fantasie in Nederlandse familiegroepen uit de zeventiende en achttiende eeuw is een soft cover uitgave van Uitgeverij Waanders & de Kunst. Het telt 208 pagina’s en bespreekt vele mooie familieportretten.

ISBN 978 94 6262 193 0. Prijs; € 27,50. Na 6 januari 2019; € 29,95.

Scroll naar boven