Column Yvonne Molenaar, directeur sKBL
12 juni 2024 – Nieuwsbrief 3, jg. 11 (2024)
Op 1 juni begon de meteorologische zomer, maar zomer is het (nog) niet echt. sKBL begon dit jaar met een flitsenquête onder eigenaren van KBL naar de gevolgen van de watersnood op de landgoederen deze winter. De problemen met het overtollige water zijn en blijven op dit moment actueler dan ooit. Gelukkig heeft de extreem natte én warme lente ook een keerzijde: het grondwaterpeil is sinds jaren weer een beetje op niveau en biedt straks op veel plaatsen mogelijk een welkome buffer voor de vele monumentale bomen in historische parken en tuinen.
Niet alleen de natuur moet laveren tussen uitersten. Ook op cultureel en maatschappelijk vlak lijken we ons meer tussen extremen te moeten gaan bewegen. Op de dag waarop de nieuwe politieke werkelijkheid haar akkoord presenteerde, vond op Kasteel Duivenvoorde de feestelijke aftrap plaats van de Dag van het Kasteel. Hier werd voor de tweede keer de VriendenLoterij Kasteelprijs uitgereikt voor het beste kasteelrecept. Landhuis Oud Amelisweerd uit Bunnik won deze met een perentaart met karamelsaus. Het prijzengeld zal worden besteed aan een publicatie over de unieke 18e-eeuwse Chinees papieren behangkamers op deze buitenplaats.
Dit leuke publieksevenement werd die dag echter overschaduwd door de presentatie van het nieuwe hoofdlijnenakkoord, waarin de begrippen cultuur en erfgoed nauwelijks of niet voorkomen. De met ‘hoop, lef en trots’ gepresenteerde plannen lijken veel culturele instellingen en KBL in zwaar weer te brengen. De aangekondigde verhoging van het lage naar hoge BTW-tarief voor ‘culturele goederen en diensten met uitzondering van bioscopen en dagrecreatie’, treffen ook veel publiekstoegankelijke buitenplaatsen waaronder de museaal benutte kastelen en buitenplaatsen.
De voorgestelde verhoging geldt bovendien voor logies, uitgezonderd kampeerterreinen. Veel landgoederen en buitenplaatsen stellen tegen een kleine bijdrage hun tuinen en parken open voor het publiek en bieden soms overnachtingsmogelijkheden. Samen ontvangen zij duizenden bezoekers per jaar, die zo kunnen genieten van de schoonheid van de parken en monumentale gebouwen. Een mogelijke verhoging van de BTW heeft een direct effect op de hoogte van de entreegelden en verhoogt de drempel voor het recreëren in en om de KBL, met name voor bezoekers met een lager inkomen zoals jongeren maar ook ouderen met weinig pensioeninkomsten. Een zorgwekkend vooruitzicht.
En dan heb ik het niet eens over de mogelijke impact van de aangekondigde fiscale maatregelen in het hoofdlijnenakkoord. Het voornemen om de giftenaftrek in de inkomstenbelasting en vennootschapsbelasting vanaf 2025 te beperken, raakt ook vele maatschappelijke en culturele instellingen en organisaties met een (culturele) ANBI-status, waaronder sKBL. Ook grote restauratie- en instandhoudingsprojecten van KBL worden deels gefinancierd dankzij giften van de goede doelen instellingen. Door het versoberen van de giftenaftrek wordt een substantieel deel van deze gelden minder effectief aangewend voor de doelen waarvoor zij worden verstrekt.
Maar gelukkig is er ook leuk en positief nieuws te melden, want sKBL zat dit voorjaar bepaald niet stil. Zoals eerder gemeld, hielden wij weer een bezoekersenquête onder de publiekstoegankelijke kastelen, historische buitenplaatsen en hun monumentale tuinen en parken, met deze keer bijzondere aandacht voor de vrijwilligers. Naast de bovengeschetste klimatologische en politieke uitdagingen, zijn veel KBL voor de exploitatie en instandhouding van hun erfgoed in toenemende mate afhankelijk van vrijwilligers. De uitvoering van de diverse vrijwilligerstaken op KBL vereisen kennis en kunde en voortdurende aandacht en zorg. De meerderheid van de ondervraagde KBL-musea geeft aan behoefte te hebben aan ondersteuning in de vorm van vrijwilligersbegeleiding en scholing en ziet hiervoor een rol voor sKBL in het inspireren en profileren van KBL-vrijwilligers als een klasse apart.
sKBL voor en achter de schermen
Dit jaar gaat sKBL actief vorm en inhoud geven aan een Nationaal Centrum voor de Nederlandse Buitenplaatscultuur. Dit centrum zal op Huis Landfort te Megchelen van start gaan. Onze vacature voor een projectleider voor het Nationaal Centrum uit de vorige nieuwsbrief, heeft veel reflectanten opgeleverd. We hebben diverse bijzonder getalenteerde kandidaten gesproken en mooie gesprekken gevoerd. Na zorgvuldige afwegingen en gesprekken is de keuze gevallen op Asker Pelgrom. Hij zal per 1 september met deze baan aanvangen en de trekker worden van dit ambitieuze project. U zult in een volgende nieuwsbrief zeker een interview met hem tegenkomen.
Verder is sKBL actief met de ontwikkeling van een educatiepakket over de Nederlandse buitenplaats in de vorm van een interactieve speurtocht met begeleidende lesbrief en een verwerkingsopdracht na het locatiebezoek voor schoolkinderen uit de bovenbouw. De pilot is ontwikkeld voor en getest op Huis Landfort. De eerste resultaten en feedback zijn positief. Na de test- en evaluatieperiode worden de speurtocht en lesbrief als format doorontwikkeld en zullen we deze tijdens een studiemiddag presenteren en aanbieden aan geïnteresseerde KBL.
Op 17 april j.l. vond de studiedag huisarchieven plaats op Huis Verwolde in het Gelderse Laren. Een gemêleerd gezelschap werd meegenomen door de complexe wereld van het archiveren en deelde met elkaar de zorgen én kansen van huis- en familiearchieven. U leest meer over deze inspirerende dag verderop in deze nieuwsbrief. In samenwerking met de Reinwardt Academie krijgt deze studiedag mogelijk een vervolg in de ontwikkeling van een handreiking voor het beheer van huisarchieven in situ. Hierin zal ook nadrukkelijk aandacht worden besteed aan de digitale bewaring van documenten en beeldmateriaal.
In deze nieuwsbrief verder meer informatie over de ophanden zijnde nieuwe Nationale Gids Historische Buitenplaatsen, de totstandkoming van de nieuwe publiekspresentatie van het heropende kasteel Ammersoyen, een nadere kennismaking met onze nieuwe vrienden op Oud Zandbergen en een persoonlijke inkijk van Rien de Vries in de ingrijpende restauratie en verduurzamingsmaatregelen op Landgoed Schouwenburg.
Tot slot alvast een tipje van de sluier van het mooie artikel dat Lenneke Berkhout schreef over de historische moestuinen in Nederland, in aanloop naar het tweede Europese historische moestuinensymposium begin september. Het volledige artikel verschijnt in het julinummer van het erfgoedmagazine Monumentaal. Er zijn nog plaatsen voor het symposium, dus wij doen hierbij een oproep aan met name de tuinbazen en actief betrokkenen bij de diverse historische moestuinen in Nederland, om zich aan te melden voor deze unieke gelegenheid tot kennisdeling en netwerken met collega’s uit binnen- en buitenland.
Het zal u niet verbazen dat al deze activiteiten veel tijd en inspanning vragen van onze organisatie. Daarom zijn wij naarstig op zoek naar een vrijwilliger met een aantoonbaar organisatietalent en administratieve vaardigheden, ter ondersteuning van de directie. Houdt u van regelen en organiseren, bent u punctueel, communicatief vaardig en heeft u graag de administratie en boekhouding op orde? Heeft u bovendien wat vrije tijd, wilt u zich belangeloos inzetten voor de vele kastelen en historische buitenplaatsen in Nederland en is dit profiel voor u passend? Dan ben ik naarstig op zoek naar u! Zie de vacature verderop in deze nieuwsbrief. Wij gaan graag met u het gesprek aan. U kunt voor onze bruisende culturele ANBI-organisatie fantastisch (vrijwillig) werk verrichten. Alle ingrediënten zijn daar. Op naar een mooie zomer!