Helemaal juist is de titel van dit boek niet. Beter zou geweest zijn, als het ‘een’ in plaats van ‘de’ bewogen geschiedenis genoemd zou zijn. Weliswaar begint de auteur zijn verhaal bij het pleistoceen en archeologische omstandigheden van dit goed en verklaart hiermee het hier voorkomende heuvelachtige landschap, maar daarna neemt hij de geschiedenis van dit markante buiten met zeer grote stappen. De opzet van dit boek is dan ook zeer breed. In circa 150 pagina’s, waarvan vele met prachtige foto’s en krantenartikelen, tracht hij de geschiedenis van Mariëndaal te beschrijven. Deze aanpak gaat helaas wel wat ten koste van de bouwkundige, groen-historische en bewoningsgeschiedenis. De periode 1940-1945 krijgt relatief gezien krijgt veel aandacht vanwege de specialisatie en interesse van de zowel juridisch als historisch geschoolde auteur, die veel over de Tweede Wereldoorlog heeft gepubliceerd. Die oorlog raakte ook het door de bezetter geconfisqueerde Mariëndaal, net als vele andere kastelen en buitenplaatsen in ons land. Een deel van die huizen overleefde de oorlog dan ook niet. De interesse van de bezetter in KBL werd gevoed door hun monumentaliteit en hun afgelegen ligging. Op KBL konden zij redelijk ongezien en ongestoord militaire of spionagewerkzaamheden verrichten. Ook werd menig landhuis benut voor de huisvesting van administratieve en/of ideologische organisaties van de bezetter.
Op Mariëndael werd de Reichsarbeitsdienst (RAD) al vrij snel na aanvang van de oorlog gehuisvest. Deze Duitse organisatie werd in 1934 in het leven geroepen om de grote werkeloosheid te bestrijden, maar ontpopte zich al snel tot een instituut dat arbeidskrachten moest leveren aan de oorlogsindustrie of aan de strijdkrachten. In Duitsland werden vanaf 1935 alle mannelijke werklozen tussen de 18 en 25 jaar verplicht zich voor deze dienst aan te melden. De Nederlandse tak werd in oktober 1940 opgericht. Wat zij precies op Mariëndaal uitvoerde, is niet helemaal duidelijk, al zullen hier veel mensen hebben verbleven die op het nabijgelegen vliegveld Deelen werkten. Van Roekel beschrijft ook oorlogsincidenten die rond Mariëndaal plaatsvonden, waaronder het verhaal van een gevluchte crimineel die door zijn gevangeniskleding voor een geallieerde soldaat werd aangezien en werd doodgeschoten. Na de oorlog komt het landhuis in gebruik als laboratorium voor grond- en gewasonderzoek. Voor de historische dimensie van dit prachtige landhuis valt dan het doek, iets wat wel vaker is gebeurd als de overheid voor een doel zijn eigen wetten wijzigt. RD
‘lang leef ‘t schoon Mariëndaal’. De bewogen geschiedenis van landgoed Mariëndaal op de grens van Arnhem en Oosterbeek is een (eerste) uitgave van Uitgeverij Van Yperenburg. Het hardcover boek is zeer rijk geïllustreerd en telt 176 pagina’s.
Evertjan van Roekel, ‘lang leef ‘t schoon Mariëndaal’. De bewogen geschiedenis van landgoed Mariëndaal op de grens van Arnhem en Oosterbeek, Arnhem 2021
ISBN 978 90 831 9040 2
Prijs € 24,95