Landgoed Oud Zandbergen blijft zich ontwikkelen

juni 2024
André Oosterwijk

Oud Zandbergen gelegen in de wijde, glooiende bosrijke omgeving van de Utrechtse Heuvelrug is een veelzijdig historisch landgoed. De karakteristieke villa met zijn volle, indrukwekkende raampartijen vormt het stralende middelpunt van het groene landschap. Samen met het bijbehorende, elegante koetshuis en de kapel vormt de locatie een mooi decor voor allerlei activiteiten die er ook volop zijn. Kasteelbeheerder Heidi Moorman, tevens vertegenwoordiger van het Kerkgenootschap der Zevende Dags Adventisten die eigenaar van het landgoed is, vertelt ons samen met haar collega Joris Wiegersma over het landgoed en de nieuwe plannen.

Nieuwe ideeën
Heidi en Joris popelen om aan de slag te gaan met allerlei ideeën voor het landgoed, vanuit de rijke historie die de plek van tien hectare groot met zich meedraagt. Het genootschap kocht het landgoed in 1947 voor educatie en scholing. De huidige exploitatie van Oud Zandbergen omvat de diverse gebouwen op het terrein. ‘Zo staan er, behalve het koetshuis, nog een wasserij waar een houtatelier in zit, een scoutinggebouw dat we aan het ombouwen zijn voor catering en een school.’ Die dateert uit de jaren tachtig. De villa herbergt onder andere het landelijk kantoor van het kerkgenootschap, dat diensten verleent in zeventig gemeenten. 

Verbinding
Het landgoed heeft volgens Heidi twee missies. ‘We zitten in een woonomgeving en voelen daardoor een maatschappelijk belang, naast het kerkelijk belang. We willen vooral verbinden met anderen. Daar richten we het terrein ook meer op in. We gaan bijvoorbeeld de moestuin bij de orangerie weer terugbrengen. Met inzet van vrijwilligers kunnen we daarmee producten leveren voor de school, de catering en het naastgelegen bejaardenhuis.’ Het monument is lange tijd gesloten geweest voor onder andere omwonenden. ‘Hen moeten we ook de meerwaarde van het landgoed weer laten ontdekken.’

Wegh
De Wegh der Weegen is een kenmerkende ‘ader’ voor het landgoed en omgeving. ‘Ontworpen door de beroemde architect Jacob van Campen en aangelegd rond 1650, maakte de 83 meter brede weg, met aan weerszijden rijen eiken, de verbinding tussen Utrecht en het rijke Amersfoort. Hier op het toen schrale heidegebied zouden zo’n 24 landgoederen aansluiten op de weg, maar het bleef bij alleen Oud Zandbergen. Gebouwd in 1654 en later uitgebreid. Dat maakt dit landgoed daarom ook al best bijzonder. Van de tuin ontworpen door Copijn zijn de slingerlanen en bomen nog in tact.’

Klimaatrobuust landschapsbeheer
Ook een meer klimaat robuuste inrichting van het landgoed in de toekomst ligt in het verschiet. ‘Het huidige beukenbos maakt dan via goed landschapsbeheer langzamerhand meer plaats voor jonger en gevarieerder loofhout.’ Met de fauna zit het wel goed. Uilen, vossen, dassen, hermelijnen en de zwarte specht laten zich spotten en voelen zich thuis in het gebied tot vreugde van Heidi. ‘We hebben contact met een ecoloog om te kijken of we daarin meer kunnen betekenen met bijvoorbeeld het organiseren van een vleermuisavond.’

Liefde voor geschiedenis
Ondertussen is de enthousiaste landgoedgids Ron Bekkering in het gesprek aangeschoven. ‘Ik woon hier en ben ook Zevende Dags Adventist en hou van geschiedenis. Ik geef regelmatig rondwandelingen.’ Door de liefde voor de geschiedenis van dit landgoed lepelt de gids snel op hoeveel families er woonden. ‘Negentien stuks sinds 1652 toen de bouw van de villa startte. Allemaal vermogende mensen, zoals schrijver en gouverneur Jan Nepfeu en de familie Blooker, bekend van de cacao.’ Ron denkt dat Oud Zandbergem in 1672 weer vernield is door de Franse bezetter. Over de herbouw is vreemd genoeg geen letter te lezen. Na de evangelisatie van het nabij gelegen witte kerkje woonden er vierhonderd hervormde mensen. ‘De laatste bewoner, de Portugese joodse bankier Robert May, betrok de villa in 1921 en verbouwde die met onder andere een bordes. In 1943 arresteerde de bezetter hem. In kamp Vught wist hij zich vrij te kopen, terwijl de Duitsers op zijn kasteel heersten en zijn villa plunderden. Na thuiskomst verkocht May het landgoed aan het Kerkgenootschap die daar de opleiding van predikanten ging verzorgen.’

Het koetshuis is na de oorlog gebouwd voor de mannelijke studenten. De vrouwelijke studenten verbleven op de zolder van de villa. In de jaren zeventig stopten de opleidingen en verplaatsten ze naar Engeland. 

Heidi vertelt, dat het landgoed ook meer aandacht aan kunst en cultuur wil geven. ‘Verder zijn we in gesprek om hier een gezondheidscentrum te realiseren.’

Kortom landgoed Oud Zandbergen gaat een mooie en gezonde toekomst tegemoet!