door Jan Vellekoop, voormalig bestuurslid Stichting Landgoed Kasteel Geldrop en trekker van de restauratie van de landschapstuin.
De eerste bewoner van Kasteel Geldrop die we in de archieven tegenkomen, was Filips van Geldrop. Hij gaf omstreeks 1350 opdracht tot de bouw van een kasteel. Het kasteelcomplex bestond toen uit een goed verdedigbare woontoren (donjon) die door grachten was omgeven met een aparte voorburcht die ook door water was omringd. Vanaf de vijftiende eeuw was het kasteel in handen van het bekende geslacht Van Horne. In 1616 vond een grote renovatie plaats, maar het kasteel stond ook vaak leeg. Na verkoop in 1768 en enkele verervingen kwam het landgoed in 1843 in handen van Hubertus Paulus Hoevenaar. Met hem gaat het landgoed een geheel nieuwe toekomst tegemoet.
Nieuwe toekomst voor huis en tuin
Hubertus Paulus Hoevenaar verwierf zijn fortuin met de suikerhandel. Na vele jaren in Nederlands Indië kon hij gaan rentenieren en maakte hij van Kasteel Geldrop in de jaren 1850-1886 een luxueus buiten met een fraaie tuin. Het voorname middendeel van het hoofdgebouw uit 1616 bleef staan, hij verbouwde dat en bouwde er aan weerskanten een vleugel aan.
Ook breidde hij de tuinen rond het kasteel uit. Hij legde een ommuurde moestuin aan (nu de Bloemenhof) en bouwde een oranjerie en plantenkassen. Hoevenaar richtte een park in volgens de toen populaire stijl waarin een weids landschap de boventoon voert. Met vergezichten, open ruimtes en boomcoulissen kreeg de wandelaar afwisselende taferelen voorgeschoteld, die geheimzinnig en schilderachtig waren.
De tuininrichting was waarschijnlijk zijn eigen ontwerp, want Hoevenaar had grote interesse in tuin- en bosbouw. Bestaande oude rechte lanen gebruikte hij als basis en hij vulde die aan met elementen van de moderne landschapsstijl. Om het kasteel goed aan te laten sluiten op de tuinaanleg zijn grachten gedeeltelijk gedempt. Ook de oprijlaan, die eerst met een ophaalbrug midden op het kasteeleiland eindigde, verdween, net als ongeveer de helft van de lanen. Door deze aanpassingen liep de landschapstuin aan de noordzijde op natuurlijke wijze over in de natte weiden van de Kleine Dommel.
Hoogste boom van Noord-Brabant
De beplanting was zeer gevarieerd en op sommige plekken zelfs uitbundig. Er waren kunstzinnige bloemslingers in het gazon, kuipplanten en mozaïekbedden. Karakteristiek voor de aanleg is de combinatie van inlandse eikenlanen met bijzondere bomen uit de hele wereld. De Californische mammoetboom (Sequoiadendron giganteum) is inmiddels met zijn 38 meter hoogte de hoogste boom van Noord-Brabant. Ook bijzonder zijn de twee enorme platanen (Platanus oriëntalis en Platanus acerifolia) en de gigantisch treurbeuk (Fagus sylvatica ‘Pendula’), waarvan alleen nog de zogeheten afleggers – weer wortelende takken – over zijn. Bijzonder is ook de stinsenflora van bosanemonen, sneeuwklokjes, wilde hyacinten en narcissen.
De barones
Via het huwelijk van Hoevenaars jongste dochter Arnaudina kwam kasteel Geldrop in bezit van de familie Van Tuyll van Serooskerken. In 1935 nemen Jan Maximiliaan van Tuyll van Serooskerken en zijn vrouw Carolina Frederika Henriette Quarles van Ufford hun intrek in het kasteel. In Geldrop was Carolina bekend als ‘de barones’. Zij woonde er in tijden van crisis, oorlog en wederopbouw. De barones werkte zelf graag in de tuin. Zij liet een rozenborder aanleggen en onderhield die eigenhandig.
De jaren zestig brachten ingrijpende wijzigingen met zich mee, waardoor de beleving en sfeer in en rond het kasteelpark drastisch veranderden. De doortrekking van de Mierloseweg zorgde voor het verdwijnen van de oorspronkelijke entrees en vormt een barrière tussen dorp en kasteel. De barones verkocht grond aan de gemeente om woningbouw kan realiseren. Het landgoed krimpt flink in omvang, naar 11 hectare nu, waarvan circa 5 in landschapsstijl. Groei en aanplant van bomen en struiken leiden tot minder openheid en zichtlijnen verdwenen.
Van privé naar gemeenschap
De barones heeft de aanwijzing tot beschermd rijksmonument van het kasteel in 1968 nog meegemaakt. Na haar overlijden in 1972 besloten haar zoons het kasteelcomplex te verkopen aan de gemeente. Tijdens de kijkdag maakte het lege kasteel een uitgeleefde indruk op de Geldropse bevolking. Veel was tot op de draad versleten. In 1976 startte de restauratie en vond ook de herinrichting plaats. Daarna ging het kasteel, met onder andere daarin de oudheidkamer, voor het publiek open.
In 1994 nam de Stichting (Landgoed) Kasteel Geldrop (SLKG) het landgoed over met als opdracht het landgoed te beheren en in stand te houden, met de situatie van 1870 als uitgangspunt. Veel van de gebouwen op het terrein zijn sindsdien gerestaureerd. Daarna richtte de blik zich op restauratie van de historische landschapstuin.
Restauratie landschapstuin
Het karakter van de kasteeltuin te behouden én tegelijkertijd het bomenbestand en de paden vernieuwen, dat vormde een bijzondere uitdaging voor de stichting. Er werden plannen gemaakt die lang op de plank bleven liggen vanwege gebrek aan financiële middelen en moeizame procedures.
Inmiddels is het tij gekeerd. Het voorplein bij de entree van het kasteel is inmiddels opgeknapt en heeft zijn oude allure terug. Eind dit jaar start de restauratie van het park. Daarbij is er veel aandacht voor water, omdat het de tuin de afgelopen vijf jaar veel te lijden heeft gehad van zowel overstroming als droogte. Een van de uitgangspunten is regenwater op het landgoed te infiltreren en het langer vast te houden, voordat het in de Kleine Dommel stroomt. De paden worden aangepakt, er wordt bijgeplant en bomen die er slecht aan toe zijn worden gekapt. Het is ook de bedoeling dat de bloemenslingers, mozaïekperken en kuipplanten terugkomen. Verdwenen zichtlijnen worden weer zichtbaar. Met deze aanpak wordt de landschapstuin gereed gemaakt voor de toekomst en kunnen ook nieuwe generaties genieten van dat groene erfgoed.
Kasteel Geldrop is op zondagmiddagen van 14.00 tot 17.00 uur gratis geopend voor publiek. Het historische landschapspark, de Bloemenhof, de Zintuigentuin en de kinderboerderij zijn vrij toegankelijk van maandag t/m vrijdag van 10.00 tot 17.00 en zaterdag en zondag van 11.00-17.00 uur. In Het Koetshuis is horeca. Zie voor meer informatie en activiteiten Home – Landgoed Kasteel Geldrop