Kastelen en Buitenplaatsen in het Rampjaar 1672

In 2022 wordt het zogeheten ‘Rampjaar’ 1672 herdacht. Het jaar waarin de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden van drie kanten werd aangevallen en ‘het volk redeloos, de regering radeloos en het land reddeloos’ was. De troepen van Lodewijk XIV en de Bisschoppen van Münster en Keulen hebben veel vernield, maar benutten de kastelen en buitenplaatsen ook voor eigen gerief. Het Platform Rampjaar Herdenking brengt herdenkingsinitiatieven samen en genereert publiciteit. sKBL is begonnen met een overzicht van kastelen en buitenplaatsen die in het rampjaar zijn beschadigd, vernietigd, of anderszins een rol hebben gespeeld in deze Hollandse Oorlog. Aanvullingen zijn van harte welkom.

KBL	Prov	Plaats	Bijzonderheden
Nienoord	Gr	Leek	Deels verwoest door Münsterse troepen
Wedde	Gr	Westerwolde	Ingenomen door de Bisschop van Münster Bernhard van Galen (Bommen Berend)
Huis Almelo	Ov	Almelo	Aangevallen door de troepen van de Bisschop van Münster.
Biljoen	Gld	Velp	Tijdelijk hoofdkwartier van Lodewijk XIV.
Brakel	Gld	Brakel (Zaltbommel)	Is grotendeels door Franse troepen verwoest. De restanten vormen nu een romantisch onderdeel van het park.
Culemborg	Gld	Culemborg	Bezet door Franse soldaten en in een jaar tijd volkomen uitgewoond.
Doorwerth	Gld	Doorwerth	De toenmalige eigenaar, Anton van aldenburt, wist door zijn verwantschap met de Deense koning een vrijgeleide te krijgen voor zijn Gelderse bezittingen. Doorwerth werd daardoor ontzien.
Frissestein	Gld	Herwijnen	Het kasteel is zwaar beschadigd, maar weer hersteld. In de 18de eeuw in verval geraakt en gesloopt.
Goudenstein	Gld	Haaften	Het kasteel werd grotendeels vernietigd. Een van de vier hoektorens is bewaard gebleven en nu nog te zien.
Kernhem	Gld	Ede	Het kasteel werd gebrandschat voor fl 3000,-. De Graaf (Van Wassenaer) rekte de onderhandelingen en kwam er tenslotte met fl 1000,- vanaf.
Loevestein	Gld	Poederoijen	Staatsgevangenis en onderdeel van Hollandse Waterlinie
Malsen	Gld	Well	Zwaar beschadigd, waarna in latere eeuwen veel restauraties plaatsvinden.
Merckenburg	Gld	Heukelum	Het kasteel werd geplunderd, maar de poorttoren bleef bewaard. Hier bouwde men een nieuw huis tegenaan.
Middachten	Gld	De Steeg	Hier woonde veldmaarschalk Godard van Reede. Het kasteel werd grotendeels verwoest.
Millingen	Gld	Millingen aan de Rijn	Werd rond 1500 al eens slachtoffer van Kleefse troepen, maar weer herbouwd. In 1672 door de Fransen verwoest.
Oldenaller	Gld	Nijkerk	In 1672 tijdelijk bezet door Franse troepen.
Poederoijen	Gld	Poederoijen	Preventief gesloopt om bezetting door de Fransen te voorkomen.
Ter Leede	Gld	Neder-Betuwe	Na ‘bezoek’ van Franse troepen tot ruïne verworden en rond 1823 afgebroken.
Tolhuis	Gld	Lobith	De plek waar Lodewijk XIV de Republiek wilde binnenvallen. Het kasteel werd in brand gestoken.
Tumelenburg	Gld	Vuren	Verwoest door Franse troepen.
Ulenpas	Gld	Hoog Keppel	Dit was in 1672 het tijdelijke hoofdkwartier van Lodewijk XIV.
Vorden	Gld	Vorden	Hier staat de zogenaamde Lodewijkslinde. Een zomerlinde waaronder Lodewijk XIV even zou hebben gerust.
Waddestein	Gld	Asperen	Is opgeblazen toen de Fransen ‘…eenige tonnetjes kruit met brandende lonten onderin de toren van het kasteel geset hadden...”.
Wageningen	Gld	Wageningen	Dit kasteel met militaire functie werd grotendeels door terugtrekkende Fransen verwoest.
Zuilichem	Gld	Zaltbommel	Door de goede relaties van eigenaar Constantijn Huygens met het Franse hof werd het kasteel gespaard.
Aastein	Utr	Breukelen	In 1673 grotendeels verwoest door de Fransen.
Abcoude	Utr	Abcoude	Met succes verdedigd tegen de Fransen, hoewel het dorp is platgebrand.
Nieuw Amelisweerd	Utr	Bunnik	In 1672 zwaar beschadigd.
Oud Amelisweerd	Utr	Bunnik	Geheel door de Fransen verwoest.
Amerongen	Utr	Amerongen	Eigendom van de diplomaat Godard Adriaan van Reede wiens brieven en die van zijn echtgenote Margareta Turnor een belangrijke bron van informatie zijn. Het kasteel is in 1673 in brand gestoken en zwaar beschadigd.
Cromwijck	Utr	Maarssen	In 1672 grotendeels verwoest. Kort daarna wordt een nieuw huis gebouwd.
Duurstede	Utr	Wijk bij Duurstede	Door slecht onderhoud was het kasteel in 1672 al in slechte staat en door de Fransen ongemoeid gelaten. Dit in tegenstelling tot de stad. De stenen van het kasteel werden gebruikt voor herstel van de stad.
Gunterstein	Utr	Breukelen	Hier zetelde een luitenant van de Franse troepen. Bij vertrek is het kasteel in brand gestoken en geheel verwoest. In 1680 is op die plek een nieuwe buitenplaats gebouwd.
De Haar	Utr	Haarzuilens	Zwaar beschadigd in 1672.
Harmelen	Utr	Woerden/Vleuten	Verwoest in 1672.
Kronenburg	Utr	Loenen	Hoewel in 1672 het kasteel was versterkt met 200 soldaten, moesten zij zich door gebrek aan munitie en de overmacht van de vijand toch overgeven. Het kasteel werd door de Fransen bezet en deels ontmanteld.
Loenersloot	Utr	Loenen	Door de Fransen ingenomen, maar niet vernield.
Montfoort	Utr	Montfoort	In 1672 door de Fransen opgeblazen. Alleen de toegangspoort is bewaard gebleven.
Nijenrode	Utr	Breukelen	Bevelhebber van het Franse leger La Fosse had zijn hoofdkwartier op Nijenrode. Bij vertrek is het kasteel verwoest.
Oudaen	Utr	Breukelen	Oudaen ontkwam aan verwoesting omdat de eigenaar Van der Burch katholiek was. Een Franse generaal nam hier zelf zijn intrek.
Queekhoven	Utr	Breukelen	Door brand verwoest.
Rijnhuizen	Utr	Nieuwegein	Bezet door de Fransen en flink beschadigd.
Ruwiel	Utr	Breukelen	In 1673 door de Fransen verwoest.
Te Nesse	Utr	Linschoten	Wel geplunderd, maar niet verwoest, mogelijk vanwege de trouw van de eigenaren aan de Katholieke kerk.
Te Vliet	Utr	Lopikerkapel	In 1672 zwaar beschadigd.
Ter Meer	Utr	Maarssen	Door de Fransen geplunderd, in brand gestoken en als ruïne achtergelaten.
Vegtvliet	Utr	Breukelen	In 1672 verwoest.
Vecht en Dam	Utr	Breukelen	De hofstede is in 1673 in vlammen opgegaan.
Veldenstein (Jaarsveld)	Utr	Lopik	In 1673 zwaar beschadigd en geplunderd.
Voortwijk	Utr	Breukelen	In 1672 in vlammen opgegaan.
Woerden	Utr	Woerden	Bezet en zwaar beschadigd door de Fransen. Hier vond de grote ‘slag bij Kruipin’ plaats.
Zuylen	Utr	Oud-Zuilen	Door goede contacten blijft Slot Zuylen in het rampjaar buiten schot.
Zuylestein	Utr	Leersum	Bewoond door Frederik van Nassau, die onder meer betrokken was bij de moord op de gebroeders De Witt. Zuylestein werd door de Fransen gespaard. Frederik van Nassau sneuvelde in de slag bij Kruipin (Woerden)
De Hoge Dreuvik	NH	‘s-Graveland	In 1672 door de Fransen verwoest, omdat Cornelis Tromp had geweigerd een brandschatting te betalen. Op deze plek wordt later Trompenburgh gebouwd.
Muiderslot	NH	Muiden	Het Muiderslot bekleedde een sleutelpositie bij de bescherming van Amsterdam. Met het doorsteken van de dijken bij Muiden werd de Hollandse Waterlinie in werking gesteld.
Nederhorst	NH	Nederhorst Den Berg	In 1672 door de Fransen in brand gestoken.
Rontomwelgevallen	NH	‘s-Graveland	In 1672 door de Fransen verwoest.
Sypesteyn	NH	Loosdrecht	In 1673 verwoest. Op het huidige Sypesteyn zijn portretten te zien van Johan en Cornelis De Witt.
Ten Bosch	NH	Weesp	Volledig door de Fransen verwoest.
Bokhoven	NB	Bokhoven	Door het Franse leger opgeblazen, waarna een ruïne overbleef.
Cranendonk	NB	Maarheeze	In 1673 grotendeels door de Fransen vernield. Op de plek van de voormalige kasteelboerderij werd het huidige kasteeltje gebouwd.
Dongen	NB	Dongen	Platgebrand door de Fransen.
Dussen	NB	Dussen	Geplunderd door Franse troepen. Het is niet bekend of het gebouw hierbij schade heeft opgelopen.
Genneperhuis	NB	Gennep	Franse troepen namen bezit van het kasteel.
Heeswijk	NB	Heeswijk-Dinther	Op Heeswijk had Lodewijk XIV tijdelijk zijn intrek genomen. Hier werd het akkoord van Heeswijk gesloten.
Stapelen	NB	Boxtel	Lodewijk XIV logeerde enige dagen op dit kasteel.
Eijsden	L	Eijsden	Hoofdkwartier van Stadhouder Willem III in 1673 tijdens beleg van Maastricht
Valkenburg	L	Valkenburg	Willem III liet de burcht opblazen om te voorkomen dat de Fransen zich er konden verschansen
Wittem	L	Wittem	Tijdens de voorbereidingen voor de aanval op Maastricht, overnachtte Willem van Oranje op Wittem.