In 2022 wordt het zogeheten ‘Rampjaar’ 1672 herdacht. Het jaar waarin de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden van drie kanten werd aangevallen en ‘het volk redeloos, de regering radeloos en het land reddeloos’ was. De troepen van Lodewijk XIV en de Bisschoppen van Münster en Keulen hebben veel vernield, maar benutten de kastelen en buitenplaatsen ook voor eigen gerief. Het Platform Rampjaar Herdenking brengt herdenkingsinitiatieven samen en genereert publiciteit. sKBL is begonnen met een overzicht van kastelen en buitenplaatsen die in het rampjaar zijn beschadigd, vernietigd, of anderszins een rol hebben gespeeld in deze Hollandse Oorlog. Aanvullingen zijn van harte welkom.

KBL | Prov | Plaats | Bijzonderheden |
---|---|---|---|
Nienoord | Gr | Leek | Deels verwoest door Münsterse troepen |
Wedde | Gr | Westerwolde | Ingenomen door de Bisschop van Münster Bernhard van Galen (Bommen Berend) |
Huis Almelo | Ov | Almelo | Aangevallen door de troepen van de Bisschop van Münster. |
Biljoen | Gld | Velp | Tijdelijk hoofdkwartier van Lodewijk XIV. |
Brakel | Gld | Brakel (Zaltbommel) | Is grotendeels door Franse troepen verwoest. De restanten vormen nu een romantisch onderdeel van het park. |
Culemborg | Gld | Culemborg | Bezet door Franse soldaten en in een jaar tijd volkomen uitgewoond. |
Doorwerth | Gld | Doorwerth | De toenmalige eigenaar, Anton van aldenburt, wist door zijn verwantschap met de Deense koning een vrijgeleide te krijgen voor zijn Gelderse bezittingen. Doorwerth werd daardoor ontzien. |
Frissestein | Gld | Herwijnen | Het kasteel is zwaar beschadigd, maar weer hersteld. In de 18de eeuw in verval geraakt en gesloopt. |
Goudenstein | Gld | Haaften | Het kasteel werd grotendeels vernietigd. Een van de vier hoektorens is bewaard gebleven en nu nog te zien. |
Kernhem | Gld | Ede | Het kasteel werd gebrandschat voor fl 3000,-. De Graaf (Van Wassenaer) rekte de onderhandelingen en kwam er tenslotte met fl 1000,- vanaf. |
Loevestein | Gld | Poederoijen | Staatsgevangenis en onderdeel van Hollandse Waterlinie |
Malsen | Gld | Well | Zwaar beschadigd, waarna in latere eeuwen veel restauraties plaatsvinden. |
Merckenburg | Gld | Heukelum | Het kasteel werd geplunderd, maar de poorttoren bleef bewaard. Hier bouwde men een nieuw huis tegenaan. |
Middachten | Gld | De Steeg | Hier woonde veldmaarschalk Godard van Reede. Het kasteel werd grotendeels verwoest. |
Millingen | Gld | Millingen aan de Rijn | Werd rond 1500 al eens slachtoffer van Kleefse troepen, maar weer herbouwd. In 1672 door de Fransen verwoest. |
Oldenaller | Gld | Nijkerk | In 1672 tijdelijk bezet door Franse troepen. |
Poederoijen | Gld | Poederoijen | Preventief gesloopt om bezetting door de Fransen te voorkomen. |
Ter Leede | Gld | Neder-Betuwe | Na ‘bezoek’ van Franse troepen tot ruïne verworden en rond 1823 afgebroken. |
Tolhuis | Gld | Lobith | De plek waar Lodewijk XIV de Republiek wilde binnenvallen. Het kasteel werd in brand gestoken. |
Tumelenburg | Gld | Vuren | Verwoest door Franse troepen. |
Ulenpas | Gld | Hoog Keppel | Dit was in 1672 het tijdelijke hoofdkwartier van Lodewijk XIV. |
Vorden | Gld | Vorden | Hier staat de zogenaamde Lodewijkslinde. Een zomerlinde waaronder Lodewijk XIV even zou hebben gerust. |
Waddestein | Gld | Asperen | Is opgeblazen toen de Fransen ‘…eenige tonnetjes kruit met brandende lonten onderin de toren van het kasteel geset hadden...”. |
Wageningen | Gld | Wageningen | Dit kasteel met militaire functie werd grotendeels door terugtrekkende Fransen verwoest. |
Zuilichem | Gld | Zaltbommel | Door de goede relaties van eigenaar Constantijn Huygens met het Franse hof werd het kasteel gespaard. |
Aastein | Utr | Breukelen | In 1673 grotendeels verwoest door de Fransen. |
Abcoude | Utr | Abcoude | Met succes verdedigd tegen de Fransen, hoewel het dorp is platgebrand. |
Nieuw Amelisweerd | Utr | Bunnik | In 1672 zwaar beschadigd. |
Oud Amelisweerd | Utr | Bunnik | Geheel door de Fransen verwoest. |
Amerongen | Utr | Amerongen | Eigendom van de diplomaat Godard Adriaan van Reede wiens brieven en die van zijn echtgenote Margareta Turnor een belangrijke bron van informatie zijn. Het kasteel is in 1673 in brand gestoken en zwaar beschadigd. |
Cromwijck | Utr | Maarssen | In 1672 grotendeels verwoest. Kort daarna wordt een nieuw huis gebouwd. |
Duurstede | Utr | Wijk bij Duurstede | Door slecht onderhoud was het kasteel in 1672 al in slechte staat en door de Fransen ongemoeid gelaten. Dit in tegenstelling tot de stad. De stenen van het kasteel werden gebruikt voor herstel van de stad. |
Gunterstein | Utr | Breukelen | Hier zetelde een luitenant van de Franse troepen. Bij vertrek is het kasteel in brand gestoken en geheel verwoest. In 1680 is op die plek een nieuwe buitenplaats gebouwd. |
De Haar | Utr | Haarzuilens | Zwaar beschadigd in 1672. |
Harmelen | Utr | Woerden/Vleuten | Verwoest in 1672. |
Kronenburg | Utr | Loenen | Hoewel in 1672 het kasteel was versterkt met 200 soldaten, moesten zij zich door gebrek aan munitie en de overmacht van de vijand toch overgeven. Het kasteel werd door de Fransen bezet en deels ontmanteld. |
Loenersloot | Utr | Loenen | Door de Fransen ingenomen, maar niet vernield. |
Montfoort | Utr | Montfoort | In 1672 door de Fransen opgeblazen. Alleen de toegangspoort is bewaard gebleven. |
Nijenrode | Utr | Breukelen | Bevelhebber van het Franse leger La Fosse had zijn hoofdkwartier op Nijenrode. Bij vertrek is het kasteel verwoest. |
Oudaen | Utr | Breukelen | Oudaen ontkwam aan verwoesting omdat de eigenaar Van der Burch katholiek was. Een Franse generaal nam hier zelf zijn intrek. |
Queekhoven | Utr | Breukelen | Door brand verwoest. |
Rijnhuizen | Utr | Nieuwegein | Bezet door de Fransen en flink beschadigd. |
Ruwiel | Utr | Breukelen | In 1673 door de Fransen verwoest. |
Te Nesse | Utr | Linschoten | Wel geplunderd, maar niet verwoest, mogelijk vanwege de trouw van de eigenaren aan de Katholieke kerk. |
Te Vliet | Utr | Lopikerkapel | In 1672 zwaar beschadigd. |
Ter Meer | Utr | Maarssen | Door de Fransen geplunderd, in brand gestoken en als ruïne achtergelaten. |
Vegtvliet | Utr | Breukelen | In 1672 verwoest. |
Vecht en Dam | Utr | Breukelen | De hofstede is in 1673 in vlammen opgegaan. |
Veldenstein (Jaarsveld) | Utr | Lopik | In 1673 zwaar beschadigd en geplunderd. |
Voortwijk | Utr | Breukelen | In 1672 in vlammen opgegaan. |
Woerden | Utr | Woerden | Bezet en zwaar beschadigd door de Fransen. Hier vond de grote ‘slag bij Kruipin’ plaats. |
Zuylen | Utr | Oud-Zuilen | Door goede contacten blijft Slot Zuylen in het rampjaar buiten schot. |
Zuylestein | Utr | Leersum | Bewoond door Frederik van Nassau, die onder meer betrokken was bij de moord op de gebroeders De Witt. Zuylestein werd door de Fransen gespaard. Frederik van Nassau sneuvelde in de slag bij Kruipin (Woerden) |
De Hoge Dreuvik | NH | ‘s-Graveland | In 1672 door de Fransen verwoest, omdat Cornelis Tromp had geweigerd een brandschatting te betalen. Op deze plek wordt later Trompenburgh gebouwd. |
Muiderslot | NH | Muiden | Het Muiderslot bekleedde een sleutelpositie bij de bescherming van Amsterdam. Met het doorsteken van de dijken bij Muiden werd de Hollandse Waterlinie in werking gesteld. |
Nederhorst | NH | Nederhorst Den Berg | In 1672 door de Fransen in brand gestoken. |
Rontomwelgevallen | NH | ‘s-Graveland | In 1672 door de Fransen verwoest. |
Sypesteyn | NH | Loosdrecht | In 1673 verwoest. Op het huidige Sypesteyn zijn portretten te zien van Johan en Cornelis De Witt. |
Ten Bosch | NH | Weesp | Volledig door de Fransen verwoest. |
Bokhoven | NB | Bokhoven | Door het Franse leger opgeblazen, waarna een ruïne overbleef. |
Cranendonk | NB | Maarheeze | In 1673 grotendeels door de Fransen vernield. Op de plek van de voormalige kasteelboerderij werd het huidige kasteeltje gebouwd. |
Dongen | NB | Dongen | Platgebrand door de Fransen. |
Dussen | NB | Dussen | Geplunderd door Franse troepen. Het is niet bekend of het gebouw hierbij schade heeft opgelopen. |
Genneperhuis | NB | Gennep | Franse troepen namen bezit van het kasteel. |
Heeswijk | NB | Heeswijk-Dinther | Op Heeswijk had Lodewijk XIV tijdelijk zijn intrek genomen. Hier werd het akkoord van Heeswijk gesloten. |
Stapelen | NB | Boxtel | Lodewijk XIV logeerde enige dagen op dit kasteel. |
Eijsden | L | Eijsden | Hoofdkwartier van Stadhouder Willem III in 1673 tijdens beleg van Maastricht |
Valkenburg | L | Valkenburg | Willem III liet de burcht opblazen om te voorkomen dat de Fransen zich er konden verschansen |
Wittem | L | Wittem | Tijdens de voorbereidingen voor de aanval op Maastricht, overnachtte Willem van Oranje op Wittem. |