Historische tuinen en parken in de zuidelijk westhoek, 1795-2015
Steven Heyde e.a., Tielt (Lannoo) 2015
Dit boek is het eerste resultaat van een (promotie-)onderzoeksproject in West-Vlaanderen dat betrekking heeft op landschaps- en tuinarchitectuur of, zoals men dit daar noemt, tuinkunstarchitectuur. De studie handelt over een gebied dat 44 km2 groot is en waar plaatsen liggen als Ieper, Poperinge, Heuvelland, Zonnebeke en Ploegsteert. Een streek ook waar oorlogsgeweld door de eeuwen heen desastreuze gevolgen had, ook voor de vele kastelen die zich hier bevonden. Door de Franse inval in België aan het einde van de 18de eeuw werden veel oude kastelen verwoest maar in de 19de eeuw werden weer nieuwe ensembles aangelegd waardoor er rond 1900 weer 47 kasteeldomeinen waren die kort daarop in de Eerste Wereldoorlog opnieuw ten onder gingen. Het gebied rond Ieper had het hierbij het zwaarst te verduren. Met het woord domein duidt men in Vlaanderen het geheel van huis en park- bos- en agrarische gronden aan. Soms op een eeuwenoud goed waar ooit een motte stond, maar ook nieuwe ensembles duidt men ermee aan. Soms is het een goed dat enige hectares telt, dan weer een landgoed van tientallen hectares. Het begrip en de wijze waarop men het woord domein toepast, komt overeen met ons begrip landgoed al werden sommige domeinen als buitenplaats opgezet en gebruikt. Ook na W.O.I legt men weer nieuwe kasteeldomeinen aan en gaat dit boek ook daar uitgebreid op in. Voorts besteedt de auteur aandacht aan moderne kasteeldomeinontwerpen en wat oorlog betekent voor dit cultuurgroene erfgoed.
Interessant is dat in de zuidelijke westhoek ontwikkelingen gaande zijnde die bij ons in de kustprovincies eerder plaatsvinden. Tijdens de 19de eeuw komt in dit gebied de gegoede burgerij op en verdringt een deel van de aanwezige adel, koopt hun bezittingen op of creëert nieuwe domeinen. Soms gaat deze burgerij zich als adel gedragen, soms ook niet. Het is een overeenkomend verhaal maar in een ander gebied en in andere tijdsomstandigheden. Mij heeft lezing van dit boek veel nieuwe kennis en inzichten gegeven. Auteur Steven Heyde en zijn team verdienen een pluim voor hun synthetische en inleidende vermogen maar ook voor de boeiende analyses en visie waardoor je in dit boek blijft lezen. Zo is de inleiding over de 19de-eeuwse economische dragers van deze kasteeldomeinen interessant. Zo besefte ik weer eens dat tal van gehuchten en dorpen hun bestaan te danken hebben aan de servicebehoeften van domeineigenaren, vond ik de verhandeling over bomen en hun hout en voor welk doel dit werd gebruikt boeiend, etc. Het is verfrissend om parallellen, verschillen en overeenkomsten te zien in de geschiedenis en ontwikkeling van KBL bij onze zuiderburen. Ook hier kondigde Napoleon zijn wetten af en werd al het kerkelijk grondbezit onteigend waardoor veel grond vrij viel, al gebeurde dit in België tweehonderd jaar later dan bij ons.
Ik heb dit boek van kaft tot kaft met veel plezier gelezen en er de nodige nieuwe kennis aan over gehouden. Van harte aanbevolen. (RD)
Steven Heyde e.a., Kasteeldomeinen. Historische tuinen en parken in de zuidelijke westhoek, 1795-2015,
Tielt (Lannoo) 2015
Gebonden uitgave, 240 pagina’s, kleurrijk geïllustreerd
Prijs: € 49,99
ISBN 978 94 014 2574 2
(Het boek is helaas al uitverkocht en wordt niet herdrukt. Er zijn mogelijk nog exemplaren te vinden bij Flanders Fields Museum in Ieper, red)