In de reeks bibliografieën en oeuvrelijsten van Nederlandse architecten en stedenbouwkundigen (BONAS) verscheen kort geleden een boek over de van oorsprong Antwerpse tuinarchitect John Bergmans. Hij kwam in 1914 samen met honderdduizenden andere Belgen naar Nederland op de vlucht voor de verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog, die in België gruwelijk waren. Hij zou de rest van zijn leven in Nederland blijven. Alhoewel autodidact, muntte hij na verloop van enige jaren uit als een getalenteerd ontwerper van tuinen, parken en plantsoenen. Een ontwerper die bovendien een enorme plantenkennis bezat. Mogelijk dat zijn schoonvader, de architect Jan Visser, een vormende invloed op hem heeft uitgeoefend. Bergmans begon aanvankelijk als tuinbaas, werd in Heemstede op de buitenplaats Dennenheuvel (tegenover Het Manpad) rentmeester/tuinbaas. Daar kreeg hij opdracht een deel van het park te herzien. Hij verliet Dennenheuvel na drie jaar tot groot verdriet van zijn opdrachtgever om elders hoger op te klimmen. Een taak die hij, samen met zijn vrouw Coby Visser, op zich nam was de samenstelling van een nomenclatuur die later verscheen onder de titel Vaste planten en rotsheesters. Zij beschrijven hierin 2.500 cultuurvariëteiten. Het boek oogstte alom lof.
Na 1925 beginnen meer en meer industriëlen en andere vermogenden opdrachten te verstrekken tot de aanleg van parken en tuinen rond nieuwgebouwde villa’s. Zij vestigden zich in die jaren in Oisterwijk. Zij zouden er de rest van hun leven blijven wonen en werken. Naast het ontwerpen van tuinen, levert Bergmans ontelbare bijdragen aan tijdschriften. Al met al heeft hij een indrukwekkende bibliografie op zijn naam staan. Naast dertien boeken schreef hij honderden artikelen over planten, hun verzorging en hun toepassing in huis, tuin of park. Ontzagwekkend, hoeveel Bergmans anderen heeft laten delen in zijn kennis. Zondermeer verraadt het een grote liefde voor alles dat met binnen- of buitenplanten te maken heeft. Bergmans deed dan ook niets liever dan bezig zijn met groen dat hij in landschappelijke tuinstijlen vooral in Noord-Brabant en Limburg toepaste.
Na een inleidend deel waarin ook een beknopte biografie is opgenomen, volgt een catalogue raisonné van alle groenontwerpen van Bergmans, hetgeen er honderden zijn. Handig in dit boek is ook een schematisch overzicht van ontwerpen met hun opdrachtgever, de huidige status van het ontwerp, de locatie en archief/literatuurverwijzing. Wonderlijk dat deze getalenteerde man met zijn Coby toch redelijk berooid zijn oude dag heeft doorgebracht, getuige de opmerking van hun huishoudelijke hulp Nel Zoontjes: “Ze hadden het niet breed. Regelmatig werden rekeningen door klanten niet of te laat betaald. Ze hadden geen auto. Voor zijn reizen naar projecten en klanten nam hij de trein. Hij was gewoon de afstand tussen het station en de plek waar hij moest zijn, te wandelen”. Ze hadden wellicht beter verdiend. Dit boek doet het echtpaar Bergmans in ieder geval alle eer aan en daarbij hoort ook een groot compliment aan de beide auteurs voor dit uitputtende en voorbeeldige boek. RD
John Bergmans 1892-1980, tuinarchitect en plantenkenner, verscheen bij Uitgeverij Verloren te Utrecht. Het is een paperback uitgave die 372 pag. telt. Het boek is voorzien van vele (kleurrijke) foto’s en ontwerptekeningen.
Marianne van Lidth de Jeude en Johanna Karssen-Schüürman, John Bergmans 1892-1980. Tuinarchitect en plantenkenner, Utrecht 2018.
ISBN 9789087047504
Prijs: € 39,-