Ons bereikte het droevige bericht dat mevrouw mr. Els Veder-Smit op woensdag 26 augustus overleed. Drie dagen later zou zij 99 geworden zijn.
De oud-politica, die zich tijdens haar politieke loopbaan vooral voor volksgezondheid en cultuur inzette, koesterde een bijzondere belangstelling voor Hollands porselein én historische buitenplaatsen. Die interesse ontstond in haar kindertijd tijdens tripjes met haar ouders. Zij was zeer opgetogen over het Jaar van de Historische Buitenplaatsen in 2012 en blij met de in datzelfde jaar verschenen Nationale Gids Historische Buitenplaatsen waarin alle gaaf bewaarde historische buitenplaatsen te vinden zijn.
Genereuze gift Ithaka Prijs & Stipendium
Bij de oprichting van sKBL schonk mevrouw Veder-Smit een geldbedrag, zodat de stichting vijf jaar lang de Ithakaprijs en -stipendium kon uitreiken. Dit initiatief draagt bij aan het vergroten van de kennis over historische buitenplaatsen en daarmee aan het draagvlak voor hun instandhouding.
De eindredacteur van de sKBL-nieuwsbrief schreef zij in 2015:
“Mijn interesse in dit erfgoed ontstond, toen ik als kind mijn ouders vergezelde om de mooie buitens van de Utrechtse Heuvelrug te bekijken. Later, toen de politiek me in haar greep kreeg, werd ik wethouder van Zeist, met onder meer cultuur in mijn portefeuille.”
“Dat hield de restauratie in van het Slot Zeist, samen met de toenmalige burgemeester. Boeiend, en nuttig om iets van restauratieprincipes te leren. In de landelijke politiek heb ik me aan de volksgezondheid gewijd, al hield ik mij ook met de monumentenzorg bezig, en werd ik door Jhr. Van der Wijck wegwijs gemaakt in de wereld van buitenplaatsen. Toen kwam in 2012 het Jaar voor de Buitenplaatsen. Een unieke campagne met publicaties, bijeenkomsten en prachtige exposities. Bovendien volgde de uitgave van een Nationale Gids, waarin de bestaande 551 buitenplaatsen zijn beschreven, gefotografeerd en voorzien van gegevens over bewoningsgeschiedenis en conditie. Door dit Themajaar zijn velen zich bewust geworden van het bestaan en de schoonheid van buitenplaatsen. Maar hebben ook inzicht gekregen in de problemen van de bewoners en eigenaren. Die immers zorgen voor instandhouding en onderhoud, tegen stijgende kosten, en moeten soms strijd voeren tegen bestemmingsplannen met wegenaanleg of woningbouw.
Ik vroeg me af, wat een vervolg kon zijn op het grote succes van het Themajaar. Overleg met René Dessing, leidde binnen de dit jaar opgerichte sKBL tot de instelling van een prijs of stipendium. Het is een logisch en doeltreffend middel om de interesse voor de buitenplaatsen te verbreden en te verdiepen. Een aanmoediging voor studenten, deskundigen en andere belangstellenden, om hun waardering voor buitenplaatsen te verwoorden, een grondslag te geven en hopelijk ook van ideeën voor verbetering van hun positie te voorzien. Wie weet wat er tevoorschijn komt!”
Vier van de vijf prijsuitreikingen heeft zij kunnen meemaken en telkens was zij zeer enthousiast over de hoge kwaliteit van de ingezonden boeken. Ze genoot van de inhoud van de gelauwerde boeken. sKBL is mevrouw Veder-Smit zeer erkentelijk voor haar genereuze gift en zal de herinnering aan haar persoon en haar warme betrokkenheid bij de stichting zeer koesteren.
René Dessing, sKBL-voorzitter, raakte na haar 90ste bevriend met haar en had samen met zijn levenspartner Wim Dröge een warme band met haar. Hij schreef over Els Veder:
“In de jaren waarop Els en ik bevriend raakten, genoot ik van haar bijzondere persoon. Zij was geïnteresseerd, goed geïnformeerd, belezen en liberaal in de klassieke zin van het woord. Dat zij erelid van de VVD was, begreep ik goed. Die positie paste haar volkomen. Tegelijk was ze soms ondeugend, bezat ze humor en kon ze zeer gedreven zijn als zij zich iets ten doel had gesteld, een karaktertrek die tot haar overlijden tot uiting kwam. Zo kreeg ik vlak voor haar overlijden het verzoek om iemand te benaderen, die mogelijk kon helpen om haar wens in vervulling te laten om op de Afsluitdijk een beeld te plaatsen van het Friese paard. Dit symbool van Fryslân hoorde daar te staan, net zoals Ir. Lely daar thuishoort, zo vond zij. Dit nu was geen onderwerp om er de minister-president voor te benaderen, al stonden hij en zij wel in een wederzijds waarderend en zeer geregeld contact met elkaar. Andere overwegingen die haar politieke aandachtsvelden betroffen, deelde ze tot op hoge leeftijd gevraagd of ongevraagd met betrokken politici of bestuurders.
Voor wat betreft haar zorgen voor de historische buitenplaatsen was zij, samen met haar goede vriendin Ankie Stork, zeer begaan met het lot van Soestdijk. Samen schreven zij brieven, smeedden plannen of belden bewindvoerders om hen voor hun standpunt te winnen om deze oude buitenplaats in zijn waarde te laten. Zij vond het oprecht jammer dat de Staat deze bijzondere nationale plek aan de hoogst biedende liet. Voor ons was zeer dierbaar dat zij op 98-jarige leeftijd nog een bezoek aan Huis Landfort te Megchelen heeft kunnen maken. De buitenplaats raakte haar en ze was verheugd dat dit prachtige buiten zijn oude grandeur weer terugkrijgt en zich voor de Nederlandse historische buitenplaatsen verdienstelijk zal gaan maken.
Els las vier kranten per dag en knipte ieder artikel uit waarvan zij vond dat de inhoud een van haar familieleden, vrienden of bekenden aanging. Vrijwel maandelijks kreeg ik een enveloppe met allerhande berichten die de historische buitenplaatsen betroffen of betrekking hadden op politieke ontwikkelingen rond deze monumenten. In een begeleidende brief gaf zij steevast tips of aanbevelingen, waarin bovenal een grote betrokkenheid bij onze stichting en de historische buitenplaatsen doorklonk.
Deze innemende, intelligente, betrokken en lieve dame (en dame was ze), dwong mijn bewondering af, ook vanwege de positieve manier waarop zij de ouderdom met haar ongemakken droeg. Altijd kwam op de vraag: Els hoe gaat het? het antwoord; ‘nou, steeds wat minder!’ maar nooit volgde er een klacht over haar gezondheid of over het gehinderd zijn om te reizen en te ontvangen. Ze was een liefdevolle, wijze en hartelijke vriendin, die Wim en ik zeer missen”.