Oranjerie van Huis Verwolde, te Laren (Gld), woensdag 17 april 2024
Sterre ter Beek
Prachtige kastelen, buitenplaatsen, wonderlijke interieurs en historische tuinen staan regelmatig in de schijnwerpers van onze KBL-wereld. Desalniettemin schijnen we vandaag het licht op de vaak eeuwenoude archieven die ditzelfde erfgoed laat bestaan en haar cultuurhistorische waarde vastlegt.
sKBL organiseerde vanuit dit belang samen met Geldersch Landschap & Kasteelen (GLK) de studiebijeenkomst “Huisarchieven” in de Oranjerie van Huis Verwolde te Laren (Gld) op woensdag 17 april j.l.
Eigenaren, (collectie)beheerders en direct betrokkenen bij de archivering, zorg en bewaring van huis- en familiearchieven kwamen bijeen om kennis uit te wisselen, vragen te stellen over het nieuwe digitale tijdperk en met elkaar de behoefte te inventariseren voor een praktische leidraad of handreiking aangaande de inventarisatie, archivering, ontsluiting en bewaring van huis-en familiearchieven.
Alle aanwezigen werden welkom ontvangen in de knusse Oranjerie van Huis Verwolde. De studiedag werd na een warme introductie van Yvonne Molenaar, directeur van sKBL, ingeluid door Femia Siero. Zij is als ervaren archivaris al 30 jaar bekend in het vak en tevens directeur van Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers (ECAL). Met een zeer gestructureerde presentatie nam zij allen mee in de basis en terminologie van de archivistiek. Wat is precies het verschil tussen een archief en een collectie of verzameling? Wat is een archief en wat is het belang ervan?
Na deze beknopte en duidelijke introductie in het fenomeen archief, kreeg René Dessing het woord. René Dessing is directeur van stichting Landgoed Landfort en bestuursvoorzitter van sKBL. Landgoed Landfort is recent gerestaureerd en gereconstrueerd, onder meer met het archief van Huis Landfort als bron. Hij ging in gesprek met Maria Luyken-Henke; de echtgenote van de laatste Luyken erfgenaam die woonachtig was te Huis Landfort tot 1979. Zij schonk na enige overweging het familiearchief “Luyken” aan ECAL en vertelde wat deze beslissing voor persoonlijke en zelfs emotionele beslissingen en gevolgen meebracht.
Nadat het gesprek tussen René en Maria ten einde kwam werden er door René vragen gesteld over het archief van Landgoed Landfort in relatie tot het nu en de toekomst; wat gebeurt er met het, overwegend digitale, “archief” (en de documentatie) dat in de 6 durende jaren van de renovatie is aangelegd? Waar ga ik heen met mijn USB-stick vol data? Femia Siero reageerde hier enthousiast op; na de lunch zou zij verder spreken over het beheer, conservatie, en bewaring van het archief en de toekomst van de archivering aan bod laten komen.
Van het ene persoonlijke verhaal over de familie Luyken kwamen we terecht in het volgende toen Astrid Schutte vertelde over haar boek ‘De Laatste Heer’ dat ze schreef over haar vader, een pachtboer, en de laatste kasteelheer van het Gelderse dorp Baak. Astrid Schutte is journalist en daarnaast auteur van meerdere boeken, waaronder haar meest recente historische non-fictie werk. Voor dit boek dook ze huis- en familiearchieven in om zo een verhaal te kunnen creëren wat volledig berust op de feiten die ze in de archieven vond. Met alle aanwezigen deelde ze haar wensen als auteur voor een huis- en familiearchief, die soms net wat uitgebreider waren dan de wensen die archivaris Femia Siero eerder op de ochtend met alle aanwezigen deelde; “Bewaar zoveel mogelijk én ook dat wat pijnlijk is.” Het perspectief van een auteur als Astrid Schutte was voor veel aanwezige eigenaren en beheerders een interessante; zouden er bijzondere verhalen te vinden zijn in ons eigen archief?
De ochtend werd afgesloten met een lunch van rijk gevulde broodjes en een warme soep. Het zonnetje brak door en de meeste gasten genoten tijdens de korte pauze van een wandeling door de tuin van Huis Verwolde.
Femia Siero vervolgde haar presentatie, ditmaal over het beheer, verzorging en overdraging van een archief. De status van een archief en de bijhorende nodige acties van deze fases kwamen aan bod. De mogelijkheid tot het schenken of in bewaring stellen van een archief bij een archievendienst werd besproken en tot slot kwam de materiele verzorging van een archief in privébezit en dat bij een archievendienst aan bod. Een fascinerend gesprek ontstond over de betekenis van ‘de bewaring tot in de eeuwigheid’. Nieuwsgierig en met veel vragen vloeide de presentatie van Femia over in een geanimeerd zaalgesprek. Enkele behulpzame organisaties en programma’s werden genoemd, zoals de NDE (Netwerk Digitaal Erfgoed) en Exact Synergy (een programma dat onder andere wordt gebruikt door Huis Twickel voor het digitaliseren van documenten). Een grote gedeelde zorg kwam naar voren waar het gaat over de toekomst en de digitalisering van het archief. Deze zorg werd unaniem gedeeld, maar blijft vooralsnog een grote vraag zonder antwoord.
Onder de aanwezigen was ook Fifine Kist, docent archivistiek aan de Reinwardt Academie. Een interessante link naar de volgende generatie; kunnen studenten samenwerken met de huis- en familiearchieven om zo tot nieuwe ontwikkelingen te komen, maar ook innovatief meedenken over het komende digitale tijdperk in de archivistiek?
sKBL gaat inventariseren waar de huis- en familiearchieven van KBL in Nederland te vinden zijn en met welke vragen, behoeftes en problematiek deze te maken hebben. Na een zeer inspirerende en educatieve studiedag kunnen we wel stellen dat er vraag is naar een “handreiking huis- en familiearchieven” onder de KBL in Nederland. In samenwerking met geïnteresseerde partners, waaronder de Reinwardt Academie, GLK en Huis Twickel, wil sKBL zich gaan inspannen voor de eventuele realisatie van deze handreiking.
Na het plenaire deel van de studiedag werden de gasten door Marieke Knuijt, conservator GLK, uitgenodigd om deel te nemen aan een rondleiding door Huis Verwolde en een bezoek aan de besloten huisbibliotheek van de familie.
