Huis Verwolde, groene oase in de Achterhoek

door Sylvia Hörmann, regiocorrespondent sKBL

Huis Verwolde is van oorsprong een havezate. De term stamt uit vroeger tijden en werd in het oosten van Nederland gebruikt voor een versterkt huis of riddermatig goed. Het bezit van een havezate was een voorwaarde om lid te kunnen worden van de ridderschap. De vroegste vermeldingen op schrift over huis Verwolde stammen uit het jaar 1346. Het huis heeft roerige tijden gekend. Het is deels verwoest, weer opgebouwd en uitgebreid. In 1775 besloten de toenmalige bewoners, Frederik Willem van der Borch van Verwolde en zijn echtgenote Sophia Juliana van Rechteren, een nieuw huis te bouwen. Architect Philip Willem Schonck, die ook werkte voor het Oranjehof, kreeg de opdracht en ontwierp een huis in neoclassicistische stijl. Dit huis bleef twee eeuwen lang in bezit van de familie en huisde zes generaties Van der Borch van Verwolde.

Huis Verwolde ©Pip Clemes

Slimme keuzes

Het echtpaar Van der Borch van Verwolde–Voûte liet in 1926 aan de noordzijde van het huis een forse hoektoren bouwen. Zij gaven daarmee huis Verwolde een kasteelachtige uitstraling. Ook stonden zij borg voor modernisering en aanpassing van het huis naar de maatstaven van de twintigste eeuw. Heel bijzonder én slim was het besluit om tijdens de Tweede Wereldoorlog het Haagse tuberculose-sanatorium de Lighallen onderdak te bieden in het huis. Het was een doordachte maatschappelijke en wellicht ook politieke zet. Met al die patiënten in huis hield de Duitse bezetter afstand van huis Verwolde en nam het niet in gebruik. Een gedurfde én bewonderenswaardige keuze.

In 1977 verkocht A.Ph.R.C. baron van der Borch van Verwolde het huis aan Geldersche Kasteelen (GLK). Hij verhuisde zelf naar het Jagershuis op het landgoed. Op deze manier bleef huis Verwolde met het omliggende landschap geborgd voor de toekomst. GLK heeft het huis een museale functie gegeven en in 1982 opengesteld voor publiek. Ook de tuin en het park zijn toegankelijk voor wandelaars. Dit alles is in goede harmonie met de voormalige eigenaar gegaan. De baron heeft zelf nog lang rondleidingen gegeven en was regelmatig te vinden in ‘zijn’ bibliotheek. 

Huis Verwolde is volledig ingericht. Van de woon- en ontvangstvertrekken op de beletage, de kinder- en gouvernantekamer, de badkamer, de bibliotheek tot de dienstvertrekken van het personeel in het onderhuis. Er is zelfs een personenlift uit 1926. Enkele ruimtes verdienen specifieke aandacht.

De hal van huis Verwolde ©Frank Peters

Chinese stijlkamer

Wie een bezoek bracht en brengt aan huis Verwolde wordt ontvangen in de ‘wachtkamer’. In oude tijden was het de huisknecht die je daar binnenliet, nu is het een gids die graag het verhaal vertelt achter deze prachtige kamer. Deze stijlkamer stamt uit 1777. De eerdergenoemde architect Schonck stond hiervoor garant. Hij was de mening toegedaan dat je bezoekers iets te doen moet geven, wanneer zij even moesten wachten op hun gastheer of gastvrouw. De kamer heeft behang met Chinese afbeeldingen. Het behang maakte meteen duidelijk dat de familie Van der Borch handelde in thee en specerijen. De behangselfabriek van Jan Hendrik Troost van Groenendoelen uit Amsterdam leverde het bijzondere behang. Een restauratie tussen 2010 en 2012 heeft ervoor gezorgd dat het behang weer is zoals het was en opnieuw generaties lang mee kan. Deze stijlkamer behoort tot de mooiste van Nederland.

De Chinese kamer Hal ©Frank Peters

Eetkamer

De verschillende generaties baronnen en baronnessen ontvingen gasten uit alle hoeken van de wereld en van diverse pluimage. Bij zo’n ontvangst hoorde meestal een diner. Het diner viel altijd onder de zorg van de barones. Bij het zilveren bestek met ingegraveerd familiewapen koos zij een servies uit de grote collectie waarover de familie beschikte. Samen met de kok bepaalde zij het menu. Prachtige boeketten van bloemen uit eigen tuin sierden de tafel. De schitterende dinerkamer met rijk gedekte tafel herinnert aan deze vervlogen tijden.

De dinerkamer ©Frank Peters

Kinderkamer

Huis Verwolde kende een echte kinderkamer voor de kinderschare die de vele generaties die in het huis hebben gewoond voortbrachten. De familie beschikte bovendien over gouvernantes. In de kinderkamer werd volop gespeeld. Poppen, auto’s, treinen en beren zijn al eeuwen een vast gegeven in het speelgoed van alledag. Maar de kinderkamer was bij uitstek ook de plaats waar de nieuwe generaties leerden hoe ze zich moesten gedragen. We zien dan ook een speciaal kinderservies. Meisjes leerden via dat servies en een aanwezig keukentje hoe het leven op een adellijk huis en hun toekomstige werk er uitzag. Zij leerden in de kinderkamer de juiste omgangsvormen binnen adellijke kringen en hoe zij in de toekomst personeel moesten aansturen.

Onderhuis

Dat personeel woonde in het onderhuis. De dienstvertrekken in het onderhuis zijn volledig ingericht en kunnen bezocht worden. Hier was vroeger altijd veel beweging. Het aantal personeelsleden was omvangrijk en stond onder leiding van de huismeester. Er was keuken- en huishoudelijk personeel voor het bereiden en opdienen van de maaltijd en voor alle huishoudelijke taken als wassen, strijken en schoonmaken.

Livreijas met op de zilveren knopen het wapen van de familie Van der Borch van Verwolde ©collectie Gelderland

De tuin van huis Verwolde

Huis Verwolde beschikte ook over een fraaie tuin, die is gesitueerd aan de zuidzijde van het huis. In de loop der eeuwen heeft de tuin verschillende verschijningen gehad. Het huidige ontwerp is uit 1926 en van de hand van tuinarchitect Hugo Poortman. Zijn inspiratiebron was de Franse tuincultuur zoals we die kennen van Versailles. De tuin gaat vloeiend over in een landschapspark dat is omringd door een gracht. In het park staan bijzondere bomen en er is ook een pinetum.
Geldersch Landschap & Kasteelen heeft huis Verwolde opgetild naar de tijd van nu. Naast rondleidingen door huis en tuin zijn er speciale tentoonstellingen en allerlei activiteiten, met name ook voor kinderen. Momenteel loopt tot en met 30 september 2022 de tentoonstelling ‘Chapeau’ over hoeden en accessoires in de afgelopen eeuwen. Mis het niet!

Huis Verwolde is geopend van 1 april tot en met 31 oktober op woensdag, donderdag, zaterdag en zondag van 11.00 tot 16.00 uur. Op woensdag 21 september 2022, 13.30-14.30 uur, kunt u mee met een rondleiding door de tuin. Donder 13 oktober 2022, 11.00-12.30 uur, is er een speciale rondleiding over huis Verwolde in oorlogstijd. Meer informatie over huis Verwolde vindt u op de website van GLK.

Houdt u van podcasts? Beluister dan de podcast over de Chinese kamer.

Scroll naar boven