In gesprek met Jorian van Beek, Oostendorp Stoffering
Door Sterre ter Beek, 19 november 2024
In de vorige sKBL nieuwsbrief introduceerde ik een reeks artikelen over bijzondere ambachten op kastelen, historische buitenplaatsen en landgoederen in Nederland. Nederland telt veel unieke ambachten, maar ook steeds minder ambachtsliederen die dit vakmanschap nog beheersen en uitvoeren. Sommige ambachten worden steeds minder uitgeoefend, geleerd of doorgegeven, terwijl ze onmisbaar zijn voor de instandhouding van unieke elementen van de buitenplaatscultuur in Nederland. Daarom ga ik op zoek naar de mensen die nog altijd met hun handen werken aan het restaureren, conserveren en repliceren van ons bijzondere erfgoed.
sKBL is gehuisvest op Huis Landfort, het landgoed waar bestuursvoorzitter René Dessing woont. Net als vele andere buitenplaatsen zijn sommige vertrekken in dit landhuis voorzien van textielen wandbespanningen. Deze wandbespanningen zijn tijdens de renovatie van Huis Landfort aangebracht door het familiebedrijf Oostendorp Stoffering uit Montfoort. Nadat ik eerder met eigenaar Dirk van Beek in gesprek ging over het belang van het behoud ambachten in Nederland, sprak ik in onlangs met zijn zoon Jorian, die met twee collega’s de wandbespanningen op Landfort plaatste.
Oostendorp Stoffering is een familiebedrijf, opgericht in 1968, dat zich specialiseert in (historische) wandbespanningen, meubelstofferingen en interieurontwerp, met een focus op historisch erfgoed. In Jorian’s woorden: ‘Alle stofferingsproblematiek komt bij ons terecht; hoe ingewikkelder, ongewoner en uitdagender, hoe beter.’
Senior stoffeerder
Jorian ging als jonge man in de leer bij Oostendorp Stoffering nadat hij zijn middelbare school had afgerond. Als jongen met een goed stel hersenen, maar de passie om iets met zijn handen te doen, begon hij tien jaar geleden als leerling van senior stoffeerder, Ted de Wit. Inmiddels is Jorian 28 en is hij zijn leermeester in kennis voorbijgestreefd. Jorian is een van de weinige mensen in Nederland die nog een historische wandbespanning kan plaatsen.
Historische wandbespanningen
‘Maar wat is een wandbespanning nu eigenlijk precies?’, vroeg ik Jorian tijdens mijn bezoek aan de showroom en werkplaats van Oostendorp in Montfoort. ‘Een wandbespanning is een houten frame waarop meerdere lagen stof vastgeniet worden die uiteindelijk zorgen voor een goede akoestiek. Vroeger zorgden zij ook voor een goede temperatuur en vochtregulatie in een vertrek. Deze frames worden vervolgens afgewerkt met banden of passementen als decoratie van de zoomranden.’ Het aanbrengen van een wandbespanning kan per kamer soms wel 80 tot 100 uur vergen, maar zonder een ontwerp en de juiste stof kunnen Jorian en zijn collega niet aan de slag. Het voorwerk is soms nog wel belangrijker, vertelt Jorian.
Ik vraag me af waar alle prachtige stoffen die ik om me heen zie in hun showroom vandaan komen. ‘Soms laten we wel eens stoffen of behangen (na)maken in Egypte of Spanje voor een restauratie, maar meestal maken we gebruik van bestaande stoffen.’
Historische interieurs, waaronder wandbespanningen, worden door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) beschermd onder de Erfgoedwet. Dat houdt in dat een familiebedrijf als Oostendorp tegelijk ook een groot cultuurhistorisch belang dient. Een historische wandbespanning is niet alleen heel fraai, maar wordt dus ook in sommige gevallen door de wet beschermd. [foto showroom Oostendorp Stoffering en stoffen gallerij]
Wat maakt een project bijzonder?
‘Ik vind veel van mijn werkzaamheden bijzonder, omdat we bijna altijd op een bijzondere locatie terechtkomen. En wij zorgen er uiteindelijk altijd voor dat een kamer weer mooi en fris wordt. Projecten als dat van stichting Erfgoed Landfort zijn bijzonder omdat daar de vertrekken hersteld worden in hun oorspronkelijke glorie. Daar bezit ieder vertrek ook een eigen sfeer of tijdsbeeld. In Paleis Het Loo is bijvoorbeeld een kamer van koning Willem I weer helemaal teruggebracht naar de tijd waarin de wandbespanning van een zijdenstof gemaakt was. Dat was technisch heel ingewikkeld en daarom was dit een enorme uitdaging. Ook is er op Het Loo een vertrek bespannen met een stof die nog van koningin Emma is geweest. Een bespanning met zo’n oude, eerder gebruikte stof is heel bijzonder! Wij vinden uitdagende, unieke en nog nooit eerder uitgevoerde projecten het allerleukst. Eén keer hebben we zelfs een ongewone machine gekocht om iets heel specifieks te kunnen uitvoeren wat we nog nooit eerder hadden gedaan,’ vertelt Jorian.
‘Je kunt het alleen leren door te doen.’
Wat maakt jouw werk een ambacht?
Wat maakt het werk tot een ambacht? Deze vraag roept bij Jorian een lach op en hij kijkt een beetje bedenkelijk. ‘Dat lijkt mij zo vanzelfsprekend! Want allereerst kan je dit vak niet op een school leren. Je kunt het alleen leren door het te doen en jarenlang te trainen; door het van een ander te leren, overgedragen te krijgen. En ten tweede werken we nog altijd op dezelfde manier als vroeger’. Hij vertelt er nog bij dat het enige wat gemoderniseerd is in zijn vakgebied is dat nu nietjes worden gebruikt waar vroeger spijkertjes werden gezet en dat er tegenwoordig geen beenderlijm meer wordt gebruikt. Verder gaat alles nog op dezelfde manier als in de achttiende eeuw. ‘Een ambacht is een passie en je leven’, zegt Jorian. Tegenwoordig leeft er een ander soort mentaliteit onder jonge mensen. Die zien het niet zitten om vuile handen te krijgen of hun leven te wijden aan een ambacht. Dat maakt wel dat het lastiger is om nieuwe leerlingen te vinden die op jonge leeftijd in de leer gaan. Aldus Jorian.
Inmiddels is er bij Jorian een jonge leerling begonnen die het vak graag van hem wil leren. Ik geloof zelf niet in ‘uitstervende’ ambachten, want als ik om me heen kijk, zie ik mensen als Jorian die hun ambacht léven én overdragen aan de volgende generatie ambachtslieden.