De zomereditie 2024 van MONUMENTAAL, veelzijdig erfgoedmagazine voor Nederland en Vlaanderen, besteedt uitgebreid aandacht aan historische moestuinen. De glossy, die zes keer per jaar verschijnt, is vanaf 12 juli verkrijgbaar. www.monumentaal.com
Hier krijgt u alvast een voorproefje:
door Lenneke Berkhout en Anne Wolff
Ruim een eeuw geleden lag op enige afstand van kasteel De Haar in Haarzuilens een grote moestuin met een indrukwekkend kassencomplex. Vanuit deze moestuin leverden de tuinbaas en zijn knechten grote hoeveelheden verse groenten en fruit aan de kasteelkeuken en bloemen om het huis te decoreren. Net als veel andere moestuinen bij kastelen en buitenplaatsen verloor deze moestuin in de vorige eeuw haar functie, Na jaren lang als paardenwei te hebben gediend, heeft de moestuin nu haar functie terug in een modern jasje. Het is een zelfoogsttuin waar bewoners van de nabijgelegen nieuwbouwwijken enthousiast groenten, kruiden en bloemen plukken. Er is zelfs weer een traditionele muurkas gebouwd als herinnering aan de bijzondere kassen die hier ooit stonden. Moestuin De Haar is een voorbeeld hoe de teloorgang van dit cultureel erfgoed bij kastelen en buitenplaatsen de laatste jaren wordt gekeerd. Steeds meer locaties van historische moestuinen krijgen een nieuwe toekomst.
Het zalige landleven
Van oudsher hadden kastelen en buitenplaatsen een eigen moestuin en vaak ook een boomgaard. Aanvankelijk was de moestuin onmisbaar om de keuken te voorzien. Vanaf de tijd dat de buitenplaatsencultuur opkwam in de zeventiende eeuw en op de stedelijke markt ruimschoots groenten en fruit te koop was, groeide de moestuin uit tot symbool van rijkdom en prestige. Het hoorde bij het ‘zalige landleven’ waaraan rijke lieden uit de stad zich in de zomer overgaven. De moestuin was een essentieel onderdeel van dat buitenleven. Groenten en fruit uit eigen tuin serveren en gasten verrassen met luxe groenten en primeurs paste bij een vooraanstaande levensstijl. Met eigen gekweekte perziken of zelfs een ananas als dessert kon je als gastheer goed voor de dag komen. Dergelijk exclusief fruit gold bovendien als een gewaardeerde gift voor familie en relaties.


In kader:
‘Future in the past. Conservation through sustainable innovation’
Op donderdag 5 september 2024 organiseert stichting Kastelen, historische buitenplaatsen en Landgoederen samen met het Walled Kitchen Gardens Network en Les Amis du Potager du Roi het tweede Europese historische moestuinensymposium op Culinair Landgoed Parc Broekhuizen en de historische moestuin van Landgoed Zuylestein in de provincie Utrecht. Meer informatie vindt u hier
Lenneke Berkhout is tuinhistoricus en betrokken bij sKBL. Anne Wolff is docent landschapsgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen.
