Het beroep rentmeester spreekt tot de verbeelding en bestaat al eeuwenlang. In de Bijbel is zelfs al sprake van deze functie. In de feodale tijd zien we de rentmeester als beheerder van het bezit van een landheer bij diens afwezigheid. Hij zorgde voor de rente van het vermogen dat in het landgoed besloten is (met name de pachten) en voor een verantwoorde geldbesteding. De rentmeester bemoeide zich vroeger ook met het wel en wee van de pachters. Bijvoorbeeld of de zoon van de pachter wel een goede vrouw had uitgezocht.
Tegenwoordig kennen we twee soorten rentmeesters: de beheerder en de vastgoeddeskundige in een adviserende rol. Sommige rentmeesters, veelal de beherende, zijn in dienst van een eigenaar van een landgoed, andere werken vanuit een rentmeesters kantoor en dienen meerdere eigenaren. Een kenmerk van alle vormen van rentmeesterschap is de gerichtheid op duurzame ontwikkeling.
Vastgoeddeskundige
De rentmeester als vastgoeddeskundige adviseert eigenaren over allerlei zaken met veelal juridische of fiscale aspecten. Denk hierbij aan grondzaken en grondbeleid, overdracht van eigendommen, (erf)pacht, onteigening, schadevergoeding, taxatie, bestemmingswijzigingen, rangschikking Natuurschoonwet, subsidieregelingen, gebiedsontwikkeling en planologische vraagstukken. In dit artikel beperk ik me tot de beherende rentmeester.
De beheerder
De rentmeester die in onze tijd een landgoed beheert, is feitelijk de directeur van de onderneming en verantwoordelijk voor een efficiënte en adequate bedrijfsvoering, die leidt tot behoud en duurzame ontwikkeling van de bezittingen. Om te weten hoe dat in de praktijk toegaat, heb ik mijn licht opgestoken bij een Vriend van sKBL: ir. Albert graaf Schimmelpenninck, rentmeester van landgoed Twickel te Ambt-Delden, Overijssel.
Twickel
Het landgoed Twickel is sinds 1953 ondergebracht bij de Stichting Twickel. De laatste eigenaresse, Baronesse van Heeckeren van Wassenaer, richtte in dat jaar de Stichting Twickel op om daarmee de toekomst van dit veelzijdige erfgoed veilig te stellen. In 1975 overleed zij en legateerde zij haar overige bezittingen waaronder een zevental kleinere landgoederen ook aan Stichting Twickel. De totale oppervlakte beslaat ruim 6500 ha. Meer dan de helft van het bezit bestaat uit landbouwgronden, die in gebruik zijn bij pachters. De pachtopbrengsten vormen een belangrijke economische pijler van het landgoed, maar ook bij het beheer spelen de pachters een rol.
De stichting richt zich op het behoud van de landschappelijke waarde van het landgoed en de historische waarde van de gebouwen erop. Het landgoed staat echter sterk onder invloed van ontwikkelingen in de samenleving: het veranderende karakter van de agrarische sector, de oprukkende verstedelijking in de omgeving, de groeiende recreatieve druk en de toenemende regelgeving. Dit vraagt veel aandacht van de rentmeester, geeft soms zorgen maar biedt ook kansen. Een voorbeeld hiervan is de brug over de rondweg. Hoewel de rondweg om Delden de verbinding tussen het treinstation en de Twickelerlaan heeft doorsneden, is deze hersteld door de bouw van de door Michael van Gessel ontworpen voetgangersbrug en met zijn hoogte van tien meter is Twickel een mooi uitzichtpunt rijker.
Duurzame landbouw is een van de speerpunten. De pachtwet bepaalt echter dat de pachter vrij is in het gebruik van de gepachte grond. Het is een kunst om hier toch invloed op uit te oefenen. Zo valt er bijvoorbeeld te onderhandelen met pachtboeren, die hun grond willen uitbreiden. Dat kan, als er wat tegenover staat, zoals het opheffen van de varkenshouderij.
Wat valt er te beheren
Twickel is een van de grootste landgoederen van Nederland en bovendien nog zeer compleet.
Om te beginnen is er het kasteel met de inventaris, het huisarchief en de tuinen. Het kasteel wordt bovendien bewoond door de familie Castell-Rüdenhausen, conform de wens van de laatste eigenaresse. Naast het kasteel zijn er ca. 250 andere gebouwen op het landgoed die, hoewel verhuurd of verpacht, ook aandacht vragen: boerderijen, huizen, molens en horeca-ondernemingen. In eigen beheer zijn een zagerij en een landgoedwinkel.
Het park heeft de laatste 15 jaar veel aandacht geëist. In die jaren is een groot herstelplan uitgevoerd dat was opgesteld door landschapsarchitect Michael van Gessel. Verder is er het bosbeheer, de tuinen en de moestuin, de zorg om recreanten en de organisatie van evenementen.
Dit alles wordt bestuurd door de rentmeester met vijfitg medewerkers en de hulp van honderd vrijwilligers. Een netwerk van goede specialisten wordt aangesproken waar nodig. De oude kasteelboerderij is de uitvalsbasis. Het voormalige kantoor in Delden is verhuurd en wordt nu verbouwd tot museum voor moderne kunst.
Kenmerken van een goede rentmeester
Niet iedereen is geschikt voor dit vak. Het vraagt specifieke kennis, kunde en eigenschappen. Een goede rentmeester is een generalist (vooral geen specialist), heeft een brede interesse, kan goed belangen afwegen, kan het integrale karakter van het geheel goed overzien, steeds met een hoge ruimtelijke kwaliteit als achterliggend doel. De vroegere interesse in aardrijkskunde en geschiedenis biedt wellicht de juiste ondergrond.
Met dank aan:
Albert graaf Schimmelpenninck
Website van Twickel
Saskia Ouwehand
Meer informatie:
Website van Twickel
Video over Michael van Gessel en Twickel
Nederlandse Vereniging van Rentmeesters