Jan van Oudheusden, Geloven in Vriendschap. 700 jaar Zwanenbroeders in ’s-Hertogenbosch, Zwolle 2018
Veel mensen dichten Engeland en Duitsland eerder eeuwenoude tradities, genootschappen en gemeenschappen toe terwijl die in ons land ook volop voorkomen. Neem bijvoorbeeld de publiekrechtelijke organisaties zoals de hoogheemraadschappen, waarvan oprichting van die van Delfland teruggaat naar 1289 en die van Rijnland zelfs naar 1255. Ook zijn er eeuwenoude kloostergemeenschappen die tot op de dag van nu voortleven. Een voorbeeld zijn de Norbertijnen of Witheren van de Abdij van Berne te Heeswijk-Dinther (gem. Bernrode). Die abdij werd in 1134 in het gehucht Bern bij Heusden opgericht. Het is onvoorstelbaar te bedenken dat deze orde van reguliere kanunniken nu al bijna 9 eeuwen onafgebroken voortleeft. Diezelfde verwondering kan men voelen voor de Zwanenbroeders in Den Bosch. Zij herdachten op 16 februari 2018 hun 700-jarig bestaan. De naam Zwanenbroeders houdt verband met een laatmiddeleeuws gebruik om tijdens broederlijke maaltijden een zwaan te serveren. Dat was een sociaal onderscheidingsteken want het houden van zwanen was een voorrecht van de adel. Hiermee is de sociale opbouw van de broederschap toegelicht.
Tussen de 13de en 15de eeuw maakte de organisatie een onstuimige groei door met duizenden (betalende) leden. De geschiedenis van de Zwanenbroeders loopt regelmatig parallel met die van ons land en spelen nationale gebeurtenissen een rol van betekenis. Neem bijvoorbeeld de Reformatie. Vanouds waren de Zwanenbroeders van katholieke signatuur die zich vooral op Mariaverering richtte. Voorts financierden zij priesters, lieten missen lezen, gaven kunstenaar opdracht tot het verfraaien van hun kapel in de St. Jan te Den Bosch of gaven componisten de opdracht missen te componeren. De wereldberoemde kunstschilder Hieronymus Bosch maakte deel uit van dit genootschap. Tijdens de 16de eeuw verandert dit om in de 17de eeuw, na de inname van Den Bosch in 1629 door prins Frederik Hendrik, onder druk der omstandigheden ook protestantse broeders in hun midden toe te moeten laten. Alhoewel lang niet alle Zwanenbroeders dit accepteerden, overleefde de organisatie deze crisis. Het bezorgde de Zwanenbroeders zelfs het predicaat de eerste oecumenische gemeenschap van ons land te zijn. Wel hielden de katholieke broeders de traditie van requiemmissen voor overleden broeders gaande, maar dit gebeurde buiten de gereformeerde leden om. Vele notabelen van Den Bosch maakten deel uit van de Zwanenbroeders en gaat het lidmaatschap van vader op zoon over. Die traditie leeft nog altijd.
Naar aanleiding van dit jubileum richtte het Noord-Brabants Museum een expositie in van kunstschatten uit de collectie van deze illustere kring en bij die gelegenheid verscheen bij Wbooks dit boek. In onze tijd zijn meerdere leden van het Koninklijk Huis aangesloten bij de Zwanenbroeders en lopen vele lijnen naar buitenplaatsen in Noord-Brabant. Koning Willem-Alexander, zelf ook Zwanenbroeder, opende de expositie in Den Bosch. RD
Geloven in Vriendschap. 700 jaar Zwanenbroeders in ’s-Hertogenbosch is een paperback en telt 80 pag. Het boek is rijk geïllustreerd en verscheen bij Uitgeverij Wbooks
ISBN 978 9462 582 590 Prijs: € 19,95.