Een leven vol rijtuigen. Het Nationaal Rijtuigmuseum in 60 vertellingen

Koetsen, rijtuigen, jachtrijtuigen, ponywagens, boerenwagen en andere rijtuigen zijn vervoersmiddelen die decennia lang verzameld zijn door de Compagnie tot Instandhouding van het Oude Gerij. Binnen dat verband zijn particulieren vanaf 1951 actieve verzamelaars geweest van dit mobiel erfgoed. In de inleiding wordt gezegd dat zij hierdoor de redders zijn geweest van het Nederlandse rijtuig. Dankzij hun succesvolle inspanningen en een groeiende publieksbelangstelling werd in 1958 op Nienoord het Nationale Rijtuigmuseum opgericht. Tegen betaling van een kwartje kreeg men er toegang om vervolgens het meestal met dekens bedekte gerij te kunnen bekijken. Als er iemand van het museum in de buurt stond, ging het deken er even van af!  

Het rijk met foto’s voorziene boek telt tien hoofdstukken, waarbij men met verhalen ingaat op de inmiddels lange geschiedenis van museum en collectie. De chapiters hebben betrekking op het de eerste jaren van de stichting toen men zich ging inspannen voor het behoud van het rijtuig, historische evenementen rond rijtuigen, de oprichting van het museum, restauratieperikelen, het boeiende relatieveld van het museum, bijzondere paarden, rijtuigtochten en wat dies meer zij. Bij ieder onderwerp komen een of meerdere personen aan het woord die zijn of haar verhaal doet. Hierdoor ontstaat een levendig en informatief boek dat dicht bij de lezer komt. Je blijft maar lezen, zo merkte ik zelf. Bijvoorbeeld het artikel over de koninklijke rijtuigen en hun gebruik tijdens ‘ceremonieën van staat’. Dit zijn ambassadeursontvangsten, inhuldigingen en staatsbezoeken. Nog altijd maakt de koninklijke familie jaarlijks een tocht met paard en rijtuig door de kroondomeinen bij Het Loo. De koninklijke collectie omvat zeventig rijtuigen die nu ten dienste staan van de koninklijke familie. Prinsjesdag vormt hierbij de belangrijkste ceremonie.

Onder de vele interessante bijdragen licht ik Jacob Melissen er even uit. Hij draagt aan de bundel bij met een bijdrage over de aanwezigheid van paarden vroeger in de steden. Zo telde New York rond 1900 ruim 100.000 paarden. Die produceerden per dag gemiddeld een miljoen kilo uitwerpselen (10 kilo per paard) Stelt u zich eens voor hoeveel vliegen er op die uitwerpselen moeten zijn afgekomen. Dit probleem moet ook in onze steden een serieus probleem zijn geweest en het verklaart iets van de behoefte van de toenmalige elite om de zomermaanden het liefst buiten te willen doorbrengen, al werd er tot rond 1800 ook wel in gevonden paardenmest gehandeld.

Kortom een boek vol bijzondere verhalen over rijtuigen en paarden en dat indirect  regelmatig betrekking heeft op het leven op Nederlandse KBL. Gefeliciteerd met dit jubileum en met deze interessante uitgave, dat tegelijk is een boek is dat op meerdere buitenplaatsen te krijgen zou moeten zijn. RD

Geert Pruiksma, Hein Bekenkamp e.a., Een leven vol rijtuigen. Het Nationaal Rijtuigmuseum in 60 vertellingen, Leek 2019.
ISBN 9789082575354              
Prijs: € 24,95
Het boek is uitsluitend te bestellen via info@museumnienoord.nl