April 2017
Over kastelen, historische buitenplaatsen en landgoederen
Enige tijd geleden ontving ik dit mailbericht:
Wij organiseren uitjes waarbij vrijwilligers zelf kiezen welk goed doel ze willen “dienen”. Vaak is dit een activiteit in een natuurgebied, landgoed of op stranden. Wanneer dit op een landgoed/buitenplaats/kasteel plaatsvindt, wil ik voorkomen dat onze deelnemers de indruk krijgen werk voor een goed doel te verrichten voor een eigenaar “bulkend in het geld en achterover liggend, lurkend aan zijn sigaar”. Dit is duidelijk een vooroordeel maar toch kan dit een reden zijn om niet voor zo’n uitje te kiezen, wat zonde zou zijn! Je raadde mij aan je boek te lezen hetgeen ik ook ga doen. Daarnaast is het handig een tekst (op je blog misschien?) te zetten die dit soort vooroordelen voorgoed doen verdwijnen. Ik hoop dat het gaat lukken en houd je blog in de gaten.
Toen ik dit las, moest ik denken aan de tijd waarin ik het Themajaar van de Historische Buitenplaatsen voorbereidde. Ik was in die tijd bezorgd dat ik veel bevooroordeelde persvragen zou krijgen over de vraag waarom men huizen van rijkaards met subsidies of andere maatschappelijke hulp zouden moeten ondersteunen. In 2012 zelf kreeg ik slechts een keer tijdens een interview met dit vooroordeel te maken. Dat was tijdens een radio-uitzending op Kasteel Groeneveld waarbij VARA en VPRO samenwerkten. Bij herhaling benaderden de presentatoren mij vanuit de upstairs/downstairs-gedachte, waarbij het downstairs onbetwist vervelender was dan upstairs. Net als in andere interviews in dat jaar, meldde ik dat de meeste eigenaren (particulier, musea, natuurorganisaties of horeca-KBL) zich eerder zien als instandhoudingsconservatoren van eeuwenoud groen/rood erfgoed. Zeker, er zijn lusten op kastelen en historische buitenplaatsen, al zijn die vaak immaterieel en gekoppeld aan de beleving van de natuur, ruimte, seizoenswisselingen, rust, moestuinen en historische interieurs. De lasten om dit weinig renderend erfgoed te behouden, liegen er niet om. Bovendien zijn er talrijke eigenaren die vormen van toegankelijkheid toestaan om met anderen in hun genoegens te kunnen delen. Vaak heeft men toegang tot bos en park, soms zijn oranjerieën of nutsgebouwen toegankelijk terwijl er zeker meer dan honderd huizen op uiteenlopende wijze volledig toegankelijk zijn. Lang niet alles is gesloten en gesloten is in deze wereld ook niet altijd synoniem aan dicht.
De persoon die mij mailde, berichtte ik dat er genoeg eigenaren zijn die behoefte hebben aan geregelde of incidentele vrijwillige inzet. Vooraf goed overleggen over het te verrichten werk en het uitspreken van verwachtingen over en weer is hierbij essentieel. Op basis van wederzijds respect, is iedere eigenaar dankbaar voor hulp en zal hij vaak sap, jam of een ander landgoedproduct cadeau doen en helpers rondleiden over het terrein. Ik schreef hem dat vrijwilligerswerk wel gezien kan worden als een bijdrage aan de instandhouding van natuur en erfgoed, waarvoor latere generaties ons (hopelijk) dankbaar zullen. Ik heb niet de illusie alle vooroordelen voorgoed weg te kunnen nemen. Er leven er genoeg rond kastelen, historische buitenplaatsen en landgoederen en hun eigenaren, al is een flink deel gedateerd. Binnen sKBL lukt het ons vaak wel om mensen de ogen te openen voor de schoonheid die met dit erfgoed samenhangt en eenmaal ziende, verdwijnen de meeste vooroordelen als sneeuw voor de zon. Dan begint interesse of zelfs ‘houden van’, waardoor behoud vanzelf belangrijker wordt dan het koesteren van vooroordelen.
In deze nieuwsbrief, alweer de tweede van de vijf die dit jaar verschijnen, treft u het verslag aan van een succesvolle studiedag op de Piloersemaborg te Den Ham. Deze dag, die sKBL met het Prins Bernhard Cultuurfonds organiseerde, trok ruim 70 deelnemers uit heel het land. Kort daarop vond op Slot Loevestein een middag plaats voor kasteel- en buitenplaatsmusea. Hierbij waren vertegenwoordigers van ruim 35 huizen aanwezig. Daar presenteerde sKBL samen met onderzoeksbureau Effectmeting de uitslag van een landelijk onderzoek naar de publieksbeleving van kasteel- en buitenplaatsmusea. Aan dit onderzoek namen 1.700 respondenten deel en het werd financieel mogelijk gemaakt door het Mondriaanfonds, twaalf kasteel- en buitenplaatsmusea en de provincies Drenthe en Groningen. In deze nieuwsbrief worden de resultaten gepubliceerd en ik beveel van harte aan om het rapport te lezen. De aanbevelingen spreken voor zich en duidelijk is dat dit monumentale erfgoed bij een groot deel van het publiek tamelijk onbekend en dus onvindbaar is.
Aardig te melden is dat de groei van sKBL voortgaat. In 2017 zijn reeds 18 nieuwe donateurs toegetreden. Elders leest u wie zich bij ons netwerk hebben aangesloten. Leuk is dat nu ook de eerste Duitse Vriend is gemaakt. De op de Nederlands-Duitse grens gelegen Wasserburg Anholt in veel opzicht op Nederland georiënteerd. Naast een fraaie tuin, huisvest het kasteel een bijzonder collectie 17de-eeuwse Nederlandse meesters waaronder een Rembrandt. Naast enige andere particuliere eigenaren en kasteelmusea, zijn ook weer enige bedrijven en/of organisaties bij ons aangesloten zoals experts op uiteenlopende gebieden en restauratiespecialisten (parketteurs historisch parket en Stichting Restauratie Atelier Limburg). Verder is sKBL inhoudelijk partner geworden van het Nederlandse Bureau voor Toerisme & Congressen (NBTC) bij de start van perscampagnes in Duitsland en België. Hierin zullen toegankelijke Nederlandse buitenplaatsen centraal worden gesteld maar Nederland ook worden gepresenteerd als een land met vele kastelen en buitenplaatsen. Elders in deze nieuwsbrief leest u daar iets meer over.
Rest mij u nog te melden dat dankzij de financiële steun van de stichtingen Zabawas, het Elise Mathildefonds, het Prins Bernhard Cultuurfonds en met een bijdrage van de NKS, kenniscentrum voor kasteel en buitenplaats, op 1 mei een prachtige nationale buitenplaatsenkrant verschijnt. Deze krant komt samen met de Boekenkrant uit en zal onder een groot aantal Nederlandse (kwaliteits-)boekhandels worden verspreid. Naast allerlei artikelen, een compleet overzicht van alle Nederlandse kasteel- en buitenplaatsmusea, columns en interviews ook een overzicht van de activiteiten op de Dag van het Kasteel. Dit laatste is een initiatief van de NKS, kenniscentrum voor kasteel en buitenplaats en vindt plaats op maandag 5 juni 2017 (2de Pinksterdag). Een mooie kans om talrijke kastelen en buitenplaatsen te bezoeken. U bent daar van harte welkom.
Heeft u een vraag, wilt u een Nederlandse KBL een voorwerp aanbieden of wilt u onze culturele ANBI stichting sKBL een schenking doen (waardoor u ons werk mede mogelijk maakt), meldt het ons. We staan u graag te woord.
Graag wens ik u een mooi voorjaar toe met straks de overal rijkelijk bloeiende rododendrons.
Met vriendelijke groeten,
René W.Chr. Dessing
directeur sKBL
rdessing@skbl.nl
06 22 801 668