Megchelen, 31 augustus 2023
Op 9 juni 2023 vond de feestelijke oplevering plaats van de algehele restauratie van Huis Landfort, die al met al ruim vier jaar in beslag nam. Tijdens die zonovergoten dag werd ik (zonder daarover vooraf in kennis te zijn gesteld door mijn dierbaren) koninklijk onderscheiden. Burgemeester Otwin van Dijk van de gemeente Oude-IJsselstreek maakte mij bij die dag ridder in de orde van Oranje-Nassau. Een mooie blijk van waardering voor al het werk dat ik heb verricht en zal blijven verrichten voor het behoud van onze fraaie historische buitenplaatsen in het algemeen en die voor Huis Landfort te Megchelen in het bijzonder. Een blijk ook die zonder de voortdurende inzet van mijn levenspartner Wim Dröge niet mogelijk zou zijn geweest.
Een belangrijke speech
Op die feestdag in juni sprak ook Johan de Haan, toen nog hoofdconservator bij Paleis het Loo maar inmiddels senior inspecteur Erfgoed bij het Ministerie van OCW. Hij sprak als lid van de adviescommissie monumentenzorg bij het Prins Bernhard Cultuurfonds. Dit is het overleg dat subsidieaanvragen van buitenplaatsen beoordeelt en die al dan niet toekent. Stichting Erfgoed Landfort kreeg van het Cultuurfonds een aanzienlijke geldelijke bijdrage voor het herstel van de verdwenen moestuin en voor andere restauratiewerkzaamheden. Johan merkte op dat hij altijd met plezier zijn beoordelingswerk uitvoerde voor een aanvraag van stichting Erfgoed Landfort. Die beoordeelde hij als altijd goed omschreven, goed gedocumenteerd en correct aangeleverd. In zijn speech maakte hij vervolgens een opmerking die het belang van Huis Landfort oversteeg en voor alle eigenaren van historische buitenplaatsen interessant kan zijn. De aanvragen van stichting Erfgoed Landfort brachten bij de leden van de adviescommissie namelijk een discussie op gang over de wenselijkheid of het Cultuurfonds zou moeten bijdragen aan reconstructiewerkzaamheden op historische buitenplaatsen. Immers hier op Huis Landfort zou de door de stichting gevraagde geldelijke bijdrage worden benut om de reeds lang verdwenen moestuin weer terug te brengen. Dit nu heeft geleid tot een koerswijziging bij het Cultuurfonds. Hij zei hierover:
“De vraag is nu of de commissie aanvragen voor reconstructie kan/mag/moet ondersteunen. Enkele jaren geleden zou er steevast gezegd zijn: nee, dat doen we niet. Onze commissie ondersteunt conservering en restauratie, volgens de beste beginselen van de Nederlandse erfgoedzorg. Maar, in een ruimtelijke (vaak groene) context is de vraag waar restauratie eindigt en reconstructie begint. En omgekeerd. Immers, zoals een meubel bij restauratie ontbrekend fineer of beslag terugkrijgt voordat er van een succesvolle restauratie gesproken kan worden, zo kan een buitenplaats niet als ‘gerestaureerd’ gelden als een onderdeel zoals het koetshuis of de nutstuin niet hersteld, lees gereconstrueerd is. En dat zijn nu juist de elementen die vaak verdwenen zijn, waardoor in feite de buitenplaats niet meer is dan een opgepoetste buitenkant, zonder ‘fond’. Binnen de totaalbenadering van een buitenplaats is er bij heraanleg of zelfs herbouw dus ook niet zozeer sprake van reconstructie ‘sec’, maar veeleer van ‘herstel’ door completering van het ensemble. Zelfs de herbouw van het koetshuis is in die zin eerder als aanvulling en herstel op te vatten dan als reconstructie”.
Daarmee gaf Johan aan dat het Cultuurfonds tot een belangrijke koerswijziging heeft besloten en dat dit besluit voor alle andere betrokkenen op de Nederlandse historische buitenplaatsen van wezenlijk belang kan zijn. Dit besluit zal het herstel van verdwenen (moes-)tuinen en interieurs op KBL ten goede komen en verder kunnen bevorderen.
Koetshuis en moestuin van Huis Landfort ©Cor Bouwstra
Nog een paar maanden en dan bestaat sKBL tien jaar, want in de winter van 2014 werd onze stichting opgericht en trad Chris Kalden aan als voorzitter van sKBL samen met andere bestuursleden. Chris was destijds ook voorzitter van de Nederlandse Kastelenstichting. Ik werd directeur en bleef vijf jaar aan. Na mij was Jennemie Stoelhorst vier jaar directeur. In de nu bijna tien jaar is ontzettend veel georganiseerd, verbonden, opgezet, geadviseerd, gedeeld en bewerkstelligd ten behoeve van de instandhouding van onze Nederlandse KBL. En, wat belangrijker is, inmiddels zijn er vele, vele nieuwe liefhebbers bijgekomen die dit erfgoed zijn gaan volgen en een warm hart toedragen. Ook zijn er landelijk vele vrijwilligers actief geworden op KBL en is de politiek en overheid zich het lot van KBL meer gaan aantrekken. Onze nieuwe directeur Yvonne Molenaar beraadt zich momenteel met het bestuur op een reeks jubileumactiviteiten waarbij de geplande herdruk van de Nationale Gids Historische Buitenplaatsen er een van is. Samen met Jan Holwerda en Uitgeverij Noord-Holland bereid ik mij voor op een heruitgave van deze gids die destijds in 2012 uitkwam en al jaren niet meer verkrijgbaar is. De gids is bovendien nog altijd een van de weinige boeken waarin alle door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed aangewezen 551 complex historische buitenplaatsen zijn bijeengebracht.
Tot slot wijs ik u nog graag op het komende symposium over de toekomstbestendigheid van historische buitenplaatsen, dat sKBL op donderdag 26 oktober organiseert in samenwerking met Utrechts Landschap en het Platform Utrechtse Buitenplaatsen (PUB). Dit symposium is bedoeld voor allen die direct betrokken zijn bij de instandhouding van KBL. Mocht u belangstelling hebben, mailt u uw interesse aan ymolenaar@skbl.nl. Zij zet u graag op de lijst van genodigden.
Rest mij u een mooi najaar toe te wensen en u te danken voor uw betrokkenheid bij onze mooie Nederlandse historische buitenplaatsen en bij sKBL.
Lees ik mijn Doorloperleven tussen de kaften van mijn fotoboeken dan ben ik nog
steeds onder de indruk van een bezoek aan het Huis te Manpad in 2012 toen ik in de voetsporen van Van Lennep en zijn tijdgenoten liep.
De bewoner destijds was de toen al bevlogen voorvechter = René Dessing – van behoud van buitenplaatsen en zie waartoe dit alles geleid heeft: op de landgrens met Duitsland in dieprachtige streek genaamd de Achterhoek heeft hij met 1000% inzet en aangemoedigd door zijn levenspartner Wim Dröge en daarnaast nog een hele stoeterij aan medewerkers Huis Landfort weer in alle glorie doen herrijzen.
Het boek ‘Huis Landfort -een buiten op de grens – scoort niet alleen als studieboek maar verdient ook plaats 1 voor alle denkbare literaire genres.
Terecht dat deze man tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau is geslagen en na een bezoek op de Open Dag komende 9 september vermoed ik dat er nog wel meer versierselen zullen volgen. Regelmatige Rust en Genot zijn hem van harte toegewenst – een Kroon op zijn werk!
Emanuele van het Doorloper-Wandelpad en Z.K.H. Erik Meijer