Sophie Reinders, De mug en de kaars. Vriendenboekjes van adellijke vrouwen 1575-1640, Nijmegen 2017
Dit jaar promoveerde Sophie Reinders op een onderzoek naar omgangsvormen aan de hand van vriendenboekjes van adellijke jongedames in de late 16de eeuw tot aan 1640. Het digitale platform Adel in Nederland interviewde de auteur. Daarin zegt zij dat het onderwerp haar werd aangereikt door haar promotor die deze bron kende en hoopte dat iemand daar onderzoek naar zou gaan doen. Over vrouwenalba was nog maar weinig bekend omdat ze zo lastig te ontcijferen zijn. Er werd slordig en door elkaar geschreven vaak ook in allerlei talen en dialecten. Reinders stuitte tijdens haar onderzoek meermalen op boekjes waarvan het bestaan niet bekend was. Eén van de dingen die haar verrasten tijdens haar onderzoek was dat vrouwenalba veel interessanter zijn dan lang werd aangenomen: “Vrouwenalba zijn gevuld met grotendeels ‘tweedehands materiaal’: citaten uit de Bijbel, liedjes die ook uit andere bronnen bekend zijn, standaardversjes en spreuken en tekeningen die men natekende uit gedrukte werken. Deze onoriginele bijdragen komen onpersoonlijk en clichématig over. Uit het onderzoek is duidelijk geworden dat in het vriendenboekje ‘tweedehands materiaal’ heel specifiek en persoonlijk kon worden ingezet. Vooral wanneer de alba in samenhang worden bestudeerd, zijn allerlei patronen en persoonlijke boodschappen waar te nemen” aldus Reinders in een gesprek met Adel in Nederland.
‘Zoals een mug zijn leven in gevaar brengt om de helderheid van een kaars te aanschouwen, zo ook doet een heer dat door te kijken naar de schoonheid van een dame’ is een van de populairste gedichtjes in ‘vrouwenalba amicorum’. Aan het eind van de zestiende eeuw werd het mode onder jonge adellijke vrouwen om een boekje bij te houden waarin zij gedichten en liederen, tekeningen en spreuken van vrienden verzamelden. Zij deden dit om gelijkgestemden te vinden, te flirten, herinneringen vast te leggen en hun identiteit te vormen en presenteren. Het was de bedoeling dat men gepaste bijdragen leverde, maar vooral mannen hadden daar soms moeite mee – de waarschuwingen van eigenaressen om obscene bijdragen eruit te scheuren ten spijt.
In De mug en de kaars ontrafelt Sophie Reinders de zeer onderbelichte leefwereld van jonge adellijke vrouwen (en mannen) aan de hand van deze fascinerende vriendenboekjes. We zien hoe vriendschappen werden bevestigd en liefdes nagejaagd, gevonden en soms ook verloren. Deze vrouwenalba amicorum zijn vrijwel uitsluitend overgeleverd uit de Noordelijke Nederlanden en tonen ons een andere, verrassende kant van de Gouden Eeuw. RD
De mug en de kaars. Vriendenboekjes van adellijke vrouwen 1575-1640 verscheen bij Uitgeverij Vantilt. Het is een gebonden uitgave dat 526 pagina’s telt. Het boek is geïllustreerd met zowel zwart/wit als kleurenfoto’s.
ISBN978 94 6004 32 60 Prijs: € 29,95