In gesprek met Arrianne Zeijlemaker, eigenaar van Collection Care Solutions
door Yvonne Molenaar
Afgelopen zomer nam ik op uitnodiging van Arrianne Zeijlemaker deel aan de VIPdag ‘De kracht van een toekomstbestendig preventiebeleid’, bedoeld voor eigenaren, directeuren, bestuurders en beleidsmakers die te maken hebben met collecties en historische interieurs. Want ondanks de grote onderlinge verschillen staan alle betrokkenen bij historische interieurs grotendeels voor dezelfde uitdagingen en hetzelfde doel met betrekking tot de instandhouding van dit kwetsbare erfgoed.
‘Over één ding waren we het allemaal eens. Een preventiebeleid kan alleen slagen als het een keuze is vanuit de hele organisatie: van bestuur tot schoonmaker en alles wat ertussen zit.’
Ochtend- en middagsessie tijdens de VIP-dag van Collection Care Solutions op Huis De Trompenburgh @Yvonne Molenaar / Arrianne Zeijlemaker)
We waren te gast bij stichting Monumentenbezit op Huis De Trompenburgh in ’s-Graveland, een van de opdrachtgevers van Collection Care Solutions. De intensieve restauratie van de buitenplaats vordert gestaag en de stichting bereidt zich voor op de publieksontsluiting van ‘klein Huis ten Bosch’ begin volgend jaar, waarover meer in onze volgende nieuwsbrief.
Wat is preventiebeleid?
‘Preventiebeleid is een geïntegreerde aanpak voor het beheer van waardevolle collecties en interieurs. Het richt zich op het optimaliseren van omgevingsfactoren om schade aan de voorkant te voorkomen en snel te signaleren om verder verval te vertragen. Hiermee kunnen veel onnodige herstelkosten worden bespaard, een besparing diekan worden ingezet om de collectie op een hoger niveau te brengen. Ons erfgoed wordt hierdoor op een betere, duurzamere en toekomstbestendige manier behouden voor toekomstige generaties.’
Preventiespecialist met een missie
Arrianne Zeijlemaker is al ruim tien jaar werkzaam als zelfstandig specialist preventieve conservering en collectiemanagement. Ze is opgeleid én tegenwoordig als vakdocent Collectiezorg & -management zelf ook werkzaam aan de Reinwardt Academie, de enige plek in Nederland waar de bachelor Cultureel Erfgoed wordt aangeboden.
‘Ik ben aan de Reinwardt Academie gaan studeren en viel meteen voor het vak beheer en behoud. Ik heb vroeger de vrije school gedaan en heel veel gehad aan een soort basiskennis materialen, en een creatieve maar ook kritische houding hebben mij hier gebracht. Ik ben afgestudeerd op het thema preventieve conservering met een onderzoek bij de RCE, waarvoor ik heb een behoefte-inventarisatie heb uitgevoerd bij 25 locaties door heel Nederland. Daaruit bleek dat het met de preventieve conservering en de kennis over onderhoud en housekeeping niet best gesteld was. De informatie die erover beschikbaar was, is, landde niet in de praktijk daar waar die het meest nodig was, en was bovendien vaak te hoogdravend en te veel versnipperd geraakt. Ik zag een gat in de markt en heb dit opgepakt.’
‘Ik loop voorop in dit unieke specialisme voor al meer dan 10 jaar als een van de weinige in Nederland!’
Ik help eigenaren en beheerders van monumentale interieurs en (museale) collecties, om op een praktische en laagdrempelige manier een optimaal collectiebeleid te voeren, gericht op preventieve conservering. Door het voorkomen van schade kan worden bespaard op herstelkosten en tegelijk wordt de collectie naar een hoger plan getild.’
Behandeling van schimmel op Kasteel Amerongen @Arrianne Zeijlemaker
‘Het afgelopen jaar heb ik ook een aantal particuliere interieurs mogen bezoeken. Wat echt opvalt is het enorme verschil met een beherende organisatie. Op veel plekken waar de eigenaar op meer afstand is, mist het stukje ‘liefde’ voor het huis en interieur, waar dat bij de particulier bewoonde huizen juist nog heel sterk aanwezig is. De lijntjes zijn veel korter en, eerlijk is eerlijk, elke schade wordt meteen gevoeld in de eigen portemonnee.’
Hart voor de buitenplaats
Arrianne heeft de voorliefde voor KBL met de paplepel ingegoten gekregen. Een liefde die zij nu ook weer met haar eigen kinderen deelt. ‘Recent bezochten we Kasteel Keukenhof. Dat blijft toch spannend als je zelf als specialist preventieve conservering met je kinderen een interieur bezoekt. “Het zal toch niet dat…” Mijn risicoanalyse-radar staat meteen aan. Mijn dochter vroeg bij elk gaatje geïnteresseerd of het houtworm was. Die heeft misschien iets te veel van mijn foto’s gezien. In die zin zie ik de komst van mijn twee kinderen ook als een soort zegen: zo heb ik naast mijn carrière ook nog een privéleven. Anders zou ik zeven dagen per week werken, denk ik.’
Het gebruik van ‘overschoenen’ is in Nederland nog niet heel gangbaar, maar zoals hier tijdens Open Monumentendag op Kasteel Keukenhof bijna een must, om de inloop van stof en vuil vanaf het schelpenpad zoveel mogelijk buiten de deur te houden @Arrianne Zeijlemaker’
Arrianne werkt voor een veelvoud aan musea en bijzondere interieurs, van woonhuizen tot kastelen en paleizen. ‘Met mijn programma’s bied ik instellingen en betrokkenen de kennis en vaardigheden om preventieve conservering een permanent onderdeel te laten zijn van de organisatie en zo de waarde van ons bijzondere cultureel erfgoed zo optimaal als mogelijk te houden.’
‘Een goede housekeeping is het fundament van preventieve conservering en duurzaam beheer. Een gedreven housekeeper die is getraind om beginnende problemen te signaleren, is goud waard.’
Praktijkdag op Kasteel Slangenburg
Arrianne biedt naast haar eigen advieswerk ook instructieve praktijkdagen op locatie. ‘Recent heb ik op Kasteel Slangenburg een praktijkdag georganiseerd voor het team van Monumentenbezit, met de nadruk op het risico van schade door insecten en ongedierte. Deze instructie ongediertemanagement maakt deel uit van het jaarprogramma ‘Mijn waardevolle interieur/collectie in topconditie’. Hiermee bied ik organisaties zoals Kasteel Slangenburg coaching, kennis en vaardigheden aan om hun collectie op een goede manier te beheren en een permanente plek in de organisatie te geven. Ik besteed daarbij aandacht aan onderwerpen als housekeeping, preventieve conservering en risicoanalyse (interieurinspecties), toegepast op historische interieurs.’
Aan de slag tijdens de praktijkdag op Kasteel Slangenburg @Arrianne Zeijlemaker
“Onze uitvinding van de dag: Google Lens werkt ook goed bij determinatie van insecten!”
De kracht van een toekomstbestendig preventiebeleid
Wat is volgens Arrianne de kracht van toekomstbestendig preventiebeleid? ‘Het creëren van grip en overzicht van ‘the big picture’ van zowel de risico’s als potentiële maatregelen helpt om écht gericht beleid te formuleren. Het meten van de impact van deze maatregelen met behulp van risicoanalyse laat niet alleen zien wat werkt, maar stelt ons ook in staat om de beschikbare middelen wijzer en gerichter in te zetten. Dit vormt voor mij de basis van wat ik beschouw als toekomstbestendig preventiebeleid voor collecties en interieurs: een strategie waarbij we het grotere geheel overzien en tegelijkertijd de waarde erkennen van kleinere en simpele maatregelen. Dit beleid ondersteunt directieleden en collectiebeheerders om proactief en met kennis van zaken hun erfgoed te beschermen.’
Training ‘Grip op risico’s’ tijdens de praktijkdag op Kasteel Slangenburg (Foto Arrianne Zeijlemaker)
QuickScan = QuickWin
Sinds kort werkt Arrianne ook in opdracht van Natuurmonumenten. Zij maakte onder andere een QuickScan voor Jachtslot Mookerheide en Kasteel Eerde. ‘Met een QuickScan kom ik één dag op locatie en maak een snel overzicht van de potentiële risico’s die het interieur of de betreffende collectie bedreigen en de eerste inzichten wat je eraan kan doen om dat te voorkomen. Hier komen ook altijd direct hele praktische QuickWin-oplossingen uit, die de eigenaar of instelling eigenlijk al direct kan toepassen.’
Hoeveel tijd en geld gaat er wel niet verloren doordat we allemaal het wiel opnieuw uitvinden? Daar kun je jaarlijks een aantal mooie restauraties van uitvoeren!’
‘Dweilpoten (vocht) in combinatie met stof en schimmels en het zachte hout van de bolpootjes; er zit eigenlijk altijd wel houtworm in. Een extreem voorbeeld van een “ettingreactie” aan schades. De ultieme tijdelijke QuickWin is ervoor te zorgen dat het horloge niet instort.
Een lange termijnoplossingen is een geïntegreerd ongedierteplan. KBL zitten vaak in bosrijke omgevingen, dus helemaal voorkomen zal niet lukken. Maar wel sneller signaleren en de voedingsbodem (stof en schimmels) voorkomen. En een actief probleem op een milieu- en collectievriendelijke manier bestrijden.’
Wat is jouw grootste uitdaging?
‘Preventieve conservering valt of staat met het beheersen van omgevingsfactoren die risico’s vormen voor de collectie. Maar ruim 70% van de risico’s komt voort uit menselijk handelen. En ondanks alle goede bedoelingen kan dit leiden tot veel schade. Mijn werk richt zich daarom voor een groot deel op het opleiden, trainen en bewust maken van mensen – van directie tot schoonmakers, van restauratoren en conservatoren tot facilitair personeel en vrijwilligers. Alleen wanneer alle stakeholders het belang en de meerwaarde van “voorkomen is beter dan genezen” inzien, kunnen we collecties en interieurs naar een hoger niveau tillen.’
Nog een QuickWin: leg het ‘haardhout voor de gezelligheid’ eerst twee weken in de vriezer @Arrianne Zeijlemaker