Ooit kende de provincie Drenthe achttien havezaten waarvan er nog zeven over zijn. Stichting Het Drentse Landschap is eigenaar van drie van deze landgoederen waar nog een kern van historische bebouwing aanwezig is: De Havixhorst, Lemferdinge en Oldengaerde.
De Havixhorst
Havezate De Havixhorst had door de eeuwen heen veel namen: Havehorst , Havickeshorst, Haevehorst, Haverhorst en uiteindelijk in de 17de eeuw Havixhorst. ‘Have’ staat voor bezit en ‘horst’ voor een hoogte in het landschap, maar ook voor het hoognest van de havik. Hiermee kan de naam doelen op een hooggelegen huis, maar ook op een haviksnest. Het is Jan Arent Godert de Vos van Steenwijk (1713-1779), gecommitteerde der Staten-Generaal, die het huidige vierkante huis met de daaraan verbonden bouwhuizen laat optrekken. Jan Arent Godert is getrouwd met Geertruid Agnes van Isselmuden (1711-1793) en het zijn hun wapens die in een prachtig alliantiewapen in de voorgevel zijn aangebracht. Tegenwoordig is Havixhorst een hotel-restaurant. In de tuinen worden sinds 2008 beelden tentoongesteld door Stichting Beeldenpark De Havixhorst. Naast een vaste collectie worden in samenwerking met onder meer Het Drents Museum en Museum Beelden aan Zee, tentoonstellingen georganiseerd die een fraai overzicht geven van de ontwikkeling van de 20ste-eeuwse Nederlandse figuratieve beeldhouwkunst. De beeldentuin is gratis toegankelijk en dagelijks geopend van 10.00-17.00 uur.
Het Drentse Landschap is zeer verguld met haar aandeel in het bedrag dat tijdens het Goed Geld Gala van de Postcode Loterij werd uitgereikt aan LandschappenNL. Een deel hiervan wordt ingezet voor restauratie en verduurzaming van Havixhorst.
Zie ook de websites van Het Drentse Landschap, Beeldenpark de Havixhorst en De Havixhorst.
De gratis te downloaden wandelroute Landgoederen van de Reest begint en eindigt bij Havixhorst.
Lemferdinge
In 1447 krijgt Steven ter Borch bij zijn huwelijk met Grete van Echten de ‘Hof tho Lemferdinck’ van zijn ouders. In de loop der eeuwen heeft het landgoed vele veranderingen ondergaan. Ooit was er een groot adellijk huis met een gracht, ophaalbrug, twee schathuizen, tuin, bos en weiden. Van het oorspronkelijke landgoed resteert alleen nog het westelijk schathuis en de tuinen. Aan het begin van de 18de eeuw liet de invloedrijke familie Nijsingh het toenmalige huis afbreken en een nieuw, groter huis bouwen, met twee schathuizen. Vele eigenaren en verbouwingen volgden. In 1811 werd het hoofdhuis gesloopt. Het landgoed kwam in handen van het echtpaar Bähler-Boerma dat het nu nog bestaande westelijke schathuis ging bewonen. Dit sociaal bewogen paar, een anarchistische dominee en een rijke Groningse boerendochter, heeft zich onvermoeid ingezet voor de verheffing van het dorp Paterswolde.
Sinds 2003 is het landgoed in handen van Het Drentse Landschap. De benedenverdieping wordt verhuurd als trouw- en vergaderlocatie. De bovenverdieping is een galerie waar de Culturele Raad Eelde tentoonstellingen organiseert.
Zie ook de websites van Het Drentse Landschap, Landgoed Lemferdinge en de Culturele Raad Eelde.
Lemferdinge is start- en eindpunt van een aantal mooie routes:
Wandelroute Landgoed Lemferdinge
Wandelroute Landgoed Lemferdinge en het Friesche Veen
Fietsroute: Wegen naar het noorden
Oldengaerde
Landgoed Oldengaerde bestaat uit een verzameling van Rijksmonumentale gebouwen, tuinen, tuinobjecten en bos. De havezate, oorspronkelijk uit het begin van de 15de eeuw, vormt het middelpunt. In 1717 kreeg het gebouw zijn huidige classicistische uitstraling. In de voorgevel van de havezate Oldengaerde bevinden zich twee stenen, met respectievelijk ‘Anno’ en ‘1717’. In dat jaar laat de toenmalige eigenaar Cornelis baron van Dongen (1665-1723) deze grootscheepse verbouwing uitvoeren. De Van Dongens zijn een invloedrijk geslacht in Drenthe. Ook de tuin wordt onder handen genomen. De structuur van de toenmalige classicistische tuinaanleg is deels behouden in de vorm van het grand canal (zichtkanaal) en het dubbele grachtenstelsel. Aan het einde van dat zichtkanaal staat een beeld, Hercules vechtend met de slang. In Dwingeloo staat het beeld bekend als Bèèrntie van Gaol’n, of te wel Berendje van Galen. Het beeld zou namelijk herinneren aan bisschop Christoph Bernard van Galen (1606 -1678 ), de geestelijk en wereldlijk heerser over het bisdom Munster, beter bekend onder de naam Bommen Berend. Van oorsprong was Oldengaerde één van de achttien havezaten in Drenthe. Hiervan resten er nog zeven. Oldengaerde behoort tot de fraaiste en best bewaard gebleven havezaten.
In 2013 werd het landgoed overgedragen aan Het Drentse Landschap door de toenmalige eigenaren, die nu huurder zijn van een deel van het huis. Er wordt momenteel hard gewerkt aan een projectplan voor restauratie en herbestemming van Oldengaerde, waarbij verhuur van appartementen en erfgoedlogies de belangrijkste economische dragers zijn. De grote zalen van het huis zullen een publieksfunctie krijgen.
Zie ook de website van Het Drentse Landschap