Kees Zandvliet, De 500 Rijksten van de Republiek. Rijkdom, geloof, macht en cultuur, Zutphen 2018.
Met dit fraai uitgegeven boek kunt u kennismaken met de allerrijksten van de Republiek der Verenigde Nederlanden. U kunt meer te weten komen over de edelman, hoveling en diplomaat Hans Willem Bentinck of Abraham Velters die koopman en assuradeur was. Interessant is ook het stuk over de getalenteerde Nicolaas Witsen, die wetenschapper, scheepsbouwkundige, schrijver, graveur, mecenas, diplomaat en regent was. Verreweg de rijksten waren koning-stadhouder Willem III en stadhouder Willem V. De 500 rijksten ontvouwt het netwerk van geld, macht, geloof en erfgoed tussen families, steden, gewesten en overzeese gebieden.
Overigens gaat het hierbij niet alleen over de rijkste personen van de Republiek, waarvan circa 45% in Amsterdam woonden. Ook krijgen de rijken in de Nederlandse gebiedsdelen in Amerika, Afrika en Azië aandacht. Dit groepsportret van de 500 rijksten geeft dan ook een scherp beeld van de interstedelijke netwerken bij ons, in Europa en daarbuiten. Die verbanden zitten soms anders in elkaar dan wij vaak gewend zijn te zien ingegeven door nationale, gewestelijke of lokale geschiedenis.
Al lezende ontdekt men hoe deze personen hun fortuin en macht vergaarden en behielden. Hun vermogen waaierde tussen enige tonnen en 33 miljoen gulden. Dat is in onze tijd te vergelijken met bedragen van 20 miljoen tot 3,3 miljard euro. Uiteenlopende vermogenden passeren de revue. Gezamenlijk vormen zij de elite van toen: los van het feit of zij van adel en gereformeerd waren of niet, of zij hier of elders woonden. Zij regisseerden de Nederlandse cultuur en wetenschap. Vele door handel rijk geworden gereformeerde kooplieden-regenten koesterden een imago van vrijheidszin en burgerlijkheid – en dat imago lijken zij nog altijd te hebben – maar vormden feitelijk een gesloten oligarchie. Hierbij speelden aanzienlijke functies, strategische huwelijken en het politieke machtsspel sleutelrollen. Bij de sociale onrust aan het einde van de 18de eeuw keerde de burgerij zich niet alleen tegen de Oranjes en adel maar ook tegen deze gesloten regentenstand. Toch bleef tussen 1600 en 1800 de grens tussen oude en nieuwe rijken poreus. Overigens kwamen er telkens wel weer nieuwe rijken bij, die ook tot deze kringen werden toegelaten mits zij de gereformeerde religie aanhingen al konden ook andersdenkenden maatschappelijk en financieel slagen.
Dit boek valt in twee delen uiteen. Eerst wordt geanalyseerd hoe de rijken hun geld vergaarden, hoe deze rijkdom zich verhield met het buitenland, welke rol religie speelde en waar zij woonden. In het tweede deel worden de 500 rijksten afzonderlijk onder de loep genomen in even zoveel minibiografieën. RD
De 500 Rijksten van de Republiek. Rijkdom, geloof, macht en cultuur is een gebonden uitgave van Uitgeverij Walburg Pers en telt 480 pag. Het is rijk voorzien van kleurrijke documentatie en heeft een index en uitgebreide literatuuropgave.
ISBN 9789462492769. Prijs; tot 1 januari 2019 € 99,00. Daarna € 125,00.